dinsdag 16 december 2014

nalatig

De horeca in Rotterdam is nalatig met brandveiligheid, meldt de Volkskrant.

nalatig zijn betekent: 'niet doen wat wel zou moeten', 'je niet houden aan afspraken of regels'
  • Restaurants en cafés in Rotterdam houden zich niet aan de regels die er zijn voor brandveiligheid; ze zijn dus nalatig.
  • Mijn broer is nalatig geweest met het betalen van de huur, en heeft nu veel schulden.
  • Een nalatige vrachtwagenchauffeur is de veroorzaker van het ongeluk: hij gaf geen richting aan, en kwam toen in botsing met een auto.
Nalatig is een bijvoeglijk naamwoord. Je kunt er een zelfstandig naamwoord van maken door er iets aan toe te voegen. Hoe? Maak een zin met dat woord.
Nalatig is afgeleid van het werkwoord nalaten. Maak ook met dit werkwoord een eigen zin, óf gebruik een van de voorbeeldzinnen (hierboven).
 
Extra: nalaten heeft ook een andere betekenis; zoek die betekenis op.

Video
Als iemand zijn keuken niet goed schoonmaakt, is hij of zij in eerste instantie gewoon slordig. Maar als er door de troep en viezigheid gevaar ontstaat, dan kun je ook zeggen dat die persoon nalatig is. Dat zie je in dit filmpje.

dinsdag 9 december 2014

onberispelijk

Er werd afgelopen dagen vaak 'onberispelijk gescoord' in het voetbal: 'Bertus Wolters schoot de strafschop onberispelijk raak', 'Hij scoorde onberispelijk de 2-2', 'Van Persie schoot de bal onberispelijk door de benen van doelman Fraser Forster.'

onberispelijk betekent: 'foutloos, perfect, keurig'
  • Die Engelse student sprak na een jaar al onberispelijk Nederlands.
  • Zijn kleine zusje gedroeg zich onberispelijk; ze zat bij het eten rustig op haar stoel.
  • In zakelijke gesprekken is hij altijd onberispelijk gekleed: net pak, gepoetste schoenen en stropdas.
  • De gerechten in dit restaurant zijn van onberispelijke kwaliteit.
Heel letterlijk betekent onberispelijk 'iets wat niet berispt kan worden'. Wat betekent het werkwoord berispen? Zou het woord berispelijk ook bestaan, en wat zou het betekenen?
Wanneer of waarmee was jij dit jaar onberispelijk? 


Video
Over onberispelijk scoren bij voetbal gesproken: je herinnert je vast nog wel de penalty's bij de kwartfinale op het WK voetbal afgelopen zomer. De Nederlandse keeper Tim Krul kwam speciaal in het veld om de penalty's van de Costa Ricanen te stoppen. En tegelijkertijd schoten de Nederlanders hun strafschoppen "onberispelijk binnen", zoals verslaggever Marcel Maijer vertelde in dit RTL Nieuws-verslag.


dinsdag 2 december 2014

hectisch

Sinterklaas is druk bezig met het online bestellen van pakjes. Bij webshops zijn het dan ook hectische dagen.

hectisch betekent: 'druk en chaotisch, stressvol'

  • De sinterklaasperiode is een hectische tijd voor ouders en kinderen: naar de intocht toe, schoen zetten, surprises en gedichten maken, cadeautjes kopen, het Sinterklaasjournaal volgen, enzovoort!
  • Het begin van de wedstrijd verliep hectisch met veel ‘vechtvoetbal’, wisselend balbezit, een eigen doelpunt en een strafschop.
  • Het was vandaag erg hectisch op het werk, want er moesten 100 brieven worden verstuurd en er werd de hele tijd gebeld.
Wat voor woordsoort is hectisch?

In de volgende zin past hectisch niet: 'Door alle ... heb ik mijn gymtas op school laten liggen.' Welk woord dat erop lijkt, past wel? Om welke woordsoort gaat het? (Lees ook over de geschiedenis van dat woord op de website van Onze Taal.)

Extra. Bedenk een woord dat rijmt op hectisch. (Tip: handig voor je sinterklaasgedichten!)

Video
Een hectisch moment dat jou vast ook nog wel bekend voorkomt: het komen en gaan van auto’s met ouders die hun kinderen op de basisschool afzetten. TV West maakte er drie jaar geleden een reportage over.



dinsdag 25 november 2014

slinken

Deze week werd bekendgemaakt dat het aantal mensen dat bij de tv en radio veel geld verdient, slinkt.

slinken betekent: 'minder of kleiner worden'
  • Fietsenwinkels zien hun voorraden slinken, waardoor de kans groot is dat nu bestelde fietsen pas na 1 januari geleverd kunnen worden.
  • Door het gelijkspel ziet PSV de voorsprong op Ajax slinken tot twee punten.
  • Wachtlijst gehandicaptenzorg slinkt maar blijft boven 20.000.
Is slinken een sterk of een zwak werkwoord? Noem de vormen van de verleden tijd en het voltooid deelwoord.

De vormen 'ik slink', 'jij slinkt', 'wij slinken' en 'jullie slinken' worden niet gebruikt, omdat je van personen niet zegt dat ze slinken. Als oude mensen kleiner worden, gebruik je een ander woord dat óók 'kleiner worden' betekent. Welk woord is dat?

Video
Sommige groentes kunnen slinken tijdens het koken. Bij dit recept zie je hoe dat gebeurt met spinazie!

dinsdag 18 november 2014

autoriteit

De Nederlandse autoriteiten hebben goed gehandeld toen afgelopen weekend vogelgriep werd ontdekt in Utrecht. En Guus Hiddink is een autoriteit op het gebied van voetbal.

autoriteit betekent: 'een persoon/instelling die macht heeft of regels opstelt' en 'iemand die veel weet van een onderwerp en daarom ook bekendstaat'
  • De gemeentelijke autoriteiten hebben besloten dat er stoplichten komen op dat drukke kruispunt.
  • In veel landen is een president de hoogste autoriteit.
  • Deze arts is een autoriteit op het gebied van hart- en vaatziekten.

Je kunt ook autoriteit hebben, of autoriteit verliezen. Sommige mensen denken bijvoorbeeld dat Guus Hiddink autoriteit heeft verloren na alle kritiek op de oefenwedstrijden van het Nederlands elftal. Wat betekent autoriteit in dit geval?

Van iemand die de baas speelt, kun je zeggen dat hij/zij autoritair is. Heb jij weleens meegemaakt dat iemand erg autoritair was? Beschrijf die situatie.

De woorden autoriteit en autoritair hebben we uit een andere taal geleend. Welke taal is dat, denk je?

Video
In dit filmpje is goed te zien hoe belangrijk de juiste kleding is voor een autoriteit - en vooral hoe je mensen hiermee voor de gek kunt houden!

dinsdag 11 november 2014

pleiten

Mensen en organisaties kunnen voor allerlei dingen pleiten: voor eenvoudigere belastingregels voor wijn, meer fietsenrekken of voor vuurwerkvrije gebieden bijvoorbeeld.

pleiten betekent: 'iets proberen te bereiken, je wens of mening duidelijk maken en anderen daarvan proberen te overtuigen'

  • De natuurorganisaties pleiten voor een betere natuurverbinding zodat dieren de snelweg veiliger kunnen oversteken.
  • Die partij pleitte vorig jaar al voor minder reclame op tv.
  • Zijn vader heeft bij de gemeenteraad gepleit voor de aanleg van een zebrapad op die drukke weg voor de school.
Pleiten komt ook voor in de uitdrukking 'dat pleit voor hem/haar', bijvoorbeeld: 'Het pleit voor hem dat hij zijn broertje helpt bij zijn huiswerk.' Bespreek samen wat er met deze uitdrukking wordt bedoeld.
In een bepaald beroep wordt pleiten gebruikt in de betekenis 'iemand die ergens van beschuldigd wordt met argumenten verdedigen'. Welk beroep is dat?

Video
De Vlaamse Vereniging van Studenten vindt dat studenten moeten pleiten voor betere voorzieningen. In dit filmpje laten ze zien waarom: als ze níét pleiten voor goed eten, krijgen ze wat je in het filmpje ziet.

dinsdag 4 november 2014

ontketenen



Op de website van de Volkskrant staat deze nieuwskop: 'Foto magere paspop ontketent debat in Engeland.' In bepaalde Engelse winkels zijn de vrouwelijke paspoppen veel dunner dan echte vrouwen. Veel mensen vinden dit niet goed, en laten hun mening horen.

ontketenen betekent: 'laten ontstaan, veroorzaken'
  • De moord op de president ontketende een oorlog.
  • Door roddels te verspreiden wilde de manager een hype rondom de popartiest ontketenen.
  • De drie Nobelprijswinnaars hebben door de uitvinding van de ledlampen een revolutie in de lichttechnologie ontketend.
De betekenis die het werkwoord ontketenen in de voorbeeldzinnen heeft, is een 'figuurlijke' betekenis. Vroeger had ontketenen ook de 'letterlijke' betekenis 'bevrijden van ketenen'. Wat zijn ketenen en waarvoor werden ze gebruikt? Zoek het eventueel op in een woordenboek.

Ontketend komt ook voor in zinnen als: 'PSV kon niets inbrengen tegen een ontketend Ajax' en 'Sven Kramer was ontketend en zette een toptijd neer'. Wat betekenen die zinnen?

Video
Een actie of beweging kan een andere ontketenen, en die weer een volgende, en die wéér een volgende! Kijk maar naar dit grappige filmpje
 

dinsdag 28 oktober 2014

capaciteit


Een trein die zo vol is dat je er niet meer in kunt. Je telefoon die zegt dat je geen foto meer kunt maken of liedjes kunt downloaden, omdat z'n geheugen vol is. Dat zijn voorbeelden van een gebrek aan capaciteit.

capaciteit betekent: 'de hoeveelheid die ergens in past, die een systeem aankan'
  • Er gaan twee extra treinstellen rijden op het traject tussen Roermond en Nijmegen. Daardoor moet er voortaan genoeg plek zijn voor alle reizigers. Om de extra capaciteit te vieren wordt er gratis koffie geschonken op het station in Venray.
In het meervoud heeft capaciteiten een andere betekenis.

capaciteiten betekent: 'dingen die je goed kunt, vaardigheden, kwaliteiten'
  • Die 'veelbelovende speler' bleek al snel niet de capaciteiten te hebben om op het hoogste niveau te voetballen.
Ken je voorbeelden in je eigen omgeving (op school bijvoorbeeld) van een gebrek aan capaciteit? Iets wat te klein is, waar te weinig van is, waarvoor je altijd in de rij moet staan?
Met je capaciteiten worden meestal andere dingen bedoeld dan schoolvakken. Wat is een van jouw capaciteiten? Probeer ook een of meer capaciteiten van een klasgenoot te noemen.

Video
Zouden de treinen in Limburg net zo vol zijn als die in Japan? Vast niet. Daar zitten ze pas echt 'als haringen in een ton'. Je hebt daar zelfs professionele 'mensenproppers', kijk maar.

dinsdag 21 oktober 2014

weelde

'Een van de laatste mannetjes van een zeldzame neushoornsoort is dood', stond gisteren op een nieuwssite. In het nieuwsbericht wordt verteld dat er veel neushoorns door jagers worden gedood vanwege de hoorn. De hoorn kan namelijk worden gebruikt als een medicijn én als een symbool om weelde en succes te tonen.

weelde betekent: 'luxe, rijkdom'
  • In Vietnam laten mensen graag zien hoe rijk ze zijn. Ze hebben dan vaak een hoorn van een neushoorn in huis, want dat is een symbool van weelde.
  • Arme mensen dromen ervan om in weelde te leven.
  • Het bezitten van een tweede huis in het buitenland met een zwembad in de tuin is een grote weelde.
Weelde komt ook voor in combinaties als 'een weelde aan kleuren', 'een weelde aan producten' en 'een weelde aan dieren'. Het gaat dan niet letterlijk om rijkdom in de zin van veel geld, maar om een grote hoeveelheid van iets: heel veel verschillende kleuren/producten/dieren.
Noem een voorwerp dat een weelde aan kleuren heeft. En waar vind je een weelde aan producten en een weelde aan dieren?

Video
Groene Weelde is een recreatiegebied in Nederland dat ligt tussen Hoofddorp, Cruquius en Vijfhuizen. De naam zegt het al: er is veel groen, oftewel mooie natuur. Je ziet het in dit filmpje.


dinsdag 14 oktober 2014

gênant


Het gaat niet goed met het Nederlands elftal: maandag verloor Oranje met 2-0 van IJsland. Veel mensen klagen over de slechte prestatie en noemen het verlies pijnlijk en gênant.

gênant betekent: 'om je voor te schamen, wat een gevoel van schaamte geeft'
  • Die wedstrijd van het Nederlands elftal was een gênante vertoning.
  • Ik vond het best gênant toen mijn moeder bij de bushalte tegen iedereen ging praten.
  • Patrick liet tijdens de minuut stilte ineens een boer: echt gênant!
Naast het bijvoeglijk naamwoord gênant bestaan het zelfstandig naamwoord gêne en het werkwoord zich generen. Maak met allebei die woorden een zin. Gebruik eventueel een woordenboek.

Uit welke taal komt gênant? En hoe wordt het dakje dat op de e staat genoemd?

Video
In dit Youtube-filmpje wordt een liedje gezongen over gênante momenten. En het filmpje zelf is misschien ook wel een beetje gênant?

woensdag 8 oktober 2014

laconiek

Auteursrecht: jankranendonk / 123RF Stockfoto
Maandagavond wist een groep Koerden het gebouw van de Tweede Kamer binnen te komen. Ze wilden aandacht vragen voor de belegerde stad Kobani. Een 'onacceptabele bestorming', vond Geert Wilders. Maar Alexander Pechtold reageerde laconiek: het was geen bestorming en ze kwamen niet verder dan de voorhal.

laconiek betekent: 'kalm, rustig, zonder zich druk te maken'
  • Vera moet in haar toetsweek voor wiskunde minstens een 7 halen, maar ze blijft er heel laconiek onder.
  • Daan deed haast niets om zijn ontslag te voorkomen. "Ik zie het wel", zei hij laconiek.
Welke van de onderstaande woorden passen bij laconiek, en welke juist niet? Ken je een woord niet, zoek dan de betekenis op in een woordenboek.
chill - driftig - emotioneel - gelaten - geschokt - heftig - ingetogen - koelbloedig - lauw - nijdig - onaangedaan - onverschillig - ziedend

Video
'Jongeren laconiek over alcohol' staat er bij dit Zeeuwse nieuwsfilmpje. Wat denk je dat de geïnterviewde jongeren zullen zeggen over alcohol drinken voor je 18e?

woensdag 1 oktober 2014

afpersen


Linda de Mol en haar broer John zijn het slachtoffer van afpersing. Een oudere man bedreigt Linda's kinderen en eist geld van John.


afpersen betekent: 'iemand bang maken en zo dwingen geld te geven'
  • John en Linda de Mol worden al een jaar bedreigd en er is geprobeerd hen af te persen.
  • Middelbare scholieren uit Amsterdam-Zuid zijn beroofd, bedreigd en afgeperst door een bende criminele leeftijdsgenoten.
Naast afpersen bestaat ook chanteren.

  • Toen bleek dat iCloud gehackt kon worden, waren beroemde actrices bang dat ze gechanteerd zouden worden met naaktfoto's.
Welke andere woorden (een zelfstandig en een bijvoeglijk naamwoord) horen bij het werkwoord chanteren? Je kunt ze opzoeken in een (groot) woordenboek.
  • "Dus ik moet jouw huiswerk maken omdat je anders tegen de conrector zegt dat ik gisteren heb gespijbeld? Dat is chant...!"
  • Als mensen iets over jou kunnen vertellen wat jij zelf geheim wilt houden, ben je chant....

Bespreek met elkaar de overeenkomsten en de verschillen tussen afpersen en chanteren.

Video
Misschien herken je de afperser van de familie De Mol wel. Gisteren was er een tekening van hem te zien in Opsporing verzocht en RTL Late Night.

Extra (voor docenten)
Vanaf vandaag maakt Onze Taal Woordspot in samenwerking met de lesmethode Talent van uitgeverij Malmberg.

woensdag 24 september 2014

ingetogen


Na een 1-1-gelijkspel van de Engelse voetbalclubs Manchester City en Chelsea afgelopen weekend, stond in een nieuwsbericht: 'Lampard vierde zijn treffer ingetogen.'

ingetogen betekent: 'rustig, matig, ingehouden, zonder heel enthousiast en vrolijk te doen'

Frank Lampard voetbalde tot de zomer voor Chelsea, en speelt pas net bij Manchester City. Toen hij scoorde in de wedstrijd Manchester City-Chelsea vierde hij dat niet met veel gejuich, want dat vond hij raar om te doen tegenover zijn oude clubgenoten.

Voorbeelden
  • Die deelnemer van The Voice zong het lied heel ingetogen.
  • Ik dacht dat mijn vader uit zijn dak zou gaan van vreugde, maar hij reageerde ingetogen op het goede nieuws. 
  • Het was een mooie en ingetogen herdenkingsdienst.
Naast ingetogen bestaat ook opgetogen. Ken je dit woord? Betekent het hetzelfde als ingetogen, of juist niet?
Bespreek in groepjes in welke situaties je het best ingetogen kunt zijn.

Filmpje
Het evenement Roze Maandag in Tilburg werd dit jaar ingetogen gevierd vanwege de vliegramp in Oekraïne. Omroep Brabant maakte daar een reportage over.

vrijdag 19 september 2014

beschouwing

Deze week werden in de Tweede Kamer de Algemene Politieke Beschouwingen gehouden.

beschouwing betekent: 'bespreking, praatje of stuk tekst waarin je vertelt hoe je over iets denkt'

Tijdens de Algemene Beschouwingen geven de politici in de Tweede Kamer hun mening over de plannen van de regering. Deze plannen worden elk jaar gepresenteerd op Prinsjesdag.

Het losse woord beschouwing wordt in allerlei contexten gebruikt.
  • De arts hield voor de klas een beschouwing over gezond eten.
  • De journalist schreef een kritische beschouwing over het nieuwe tv-programma.
  • Na een beschouwing van de fouten uit het verleden, besloten we vooruit te gaan kijken.
opdrachten
1. Een bekende uitdrukking met beschouwing is ‘iets buiten beschouwing laten’. Wat betekent dat? Zoek het eventueel op in een woordenboek.
2. Beschouwing hoort bij het werkwoord beschouwen. Maak een zin met dat werkwoord.

Extra
Er zijn ook weer mensen die hun mening geven over de Algemene Beschouwingen: een beschouwing van een beschouwing dus! Het tv-programma PowNews vindt de bespreking van de regeringsplannen bijvoorbeeld erg lang duren, en noemt het ‘oersaai’.
De Algemene Beschouwingen zijn dit jaar weer oersaai.

donderdag 11 september 2014

streefcijfer

Een nieuwskop vandaag: 'Streefcijfer van 30% vrouwen aan de top bij lange na niet gehaald'.

streefcijfer betekent: 'een hoeveelheid die of een aantal dat men probeert te bereiken'

In het nieuws is bekendgemaakt dat er nog steeds te weinig vrouwen in het bestuur van bedrijven (= aan de top) werken. Het streefcijfer van de overheid is namelijk dat 30% van de mensen die daar werken een vrouw is, en dat aantal is nog lang niet gehaald.

Een streefcijfer (of streefgetal) kan een percentage zijn, maar bijvoorbeeld ook een geldbedrag of een aantal mensen.
  • Ons streefcijfer van minstens 250 bezoekers op de open dag werd makkelijk gehaald.
  • Er was vooraf een streefcijfer van € 500,-, maar de opbrengst van de rommelmarkt viel helaas tegen.
  • Het streefcijfer van 7500 banen voor mensen met een handicap moet eind 2015 zijn gerealiseerd.
  • Het opstellen van een streefcijfer kan je motiveren om nóg meer te bereiken.

In streefcijfer zit het werkwoord streven (naar), dat 'je ergens voor inspannen, je best doen om iets te bereiken' betekent.
  • Max streeft ernaar een beroemde voetballer te worden.
  • Wij streven naar een gezellige en rustige vakantie.
Opdracht
Maak een zin waarin je vertelt waarnaar jij streeft: wat wil jij graag bereiken, in het algemeen, op school, of bij een van je hobby's? Heb je ook streefcijfers?

Extra
Een absoluut hoogtepunt is het bereiken van een hoge bergtop, bijvoorbeeld op de Mount Everest. Veel bergbeklimmers streven ernaar, en zijn natuurlijk heel blij en trots als het lukt. Kijk maar naar de held in dit filmpje – en naar het mooie landschap!

donderdag 4 september 2014

inventief


Je wilt een bijzondere taart maken, maar hebt niet veel geld voor boodschappen. Dan moet je inventief zijn om er toch iets speciaals van te maken!

inventief betekent: 'goed zijn in het bedenken van oplossingen, creatieve of slimme dingen kunnen verzinnen'

Als er een probleem is en jij kunt dat op een slimme manier oplossen, dan ben je inventief  bezig. En mensen die vaak leuke, speciale dingen bedenken, kun je ook inventief noemen - net als de dingen die ze bedenken!

  • Reclamemakers zijn inventieve mensen: ze bedenken de gekste en grappigste filmpjes.
  • Als het werkstuk van jouw groepje saai lijkt te worden, kun je het best een inventief persoon vragen om even mee te denken.
  • Spammers zijn vaak heel inventief, want ze weten veel blokkeringen te omzeilen.
  • Omdat Anna inventief was, kon zij met weinig geld toch een speciale taart maken: ze hoefde alleen maar een pak bokkenpootjes en een bekertje slagroom te kopen.
  • Arme mensen hebben vaak inventieve ideeën; ze maken bijvoorbeeld een kapstok van takken uit het bos, en koken samen met de buren om geld te besparen.
Inventief komt oorspronkelijk uit het Latijn. In die oude taal betekende het woord inventum 'uitvinding'. Dat klinkt wel logisch, want uitvindingen zijn meestal handig, origineel en bedacht door slimme mensen.

Extra
Er worden nog steeds telkens nieuwe dingen bedacht. Kijk maar op deze pagina van de website Zo Zit Dat, of naar een ‘parade van Nederlandse uitvindingen’ in dit NOS-filmpje uit 2010.

donderdag 28 augustus 2014

verzoenen

Het is een zomer vol oorlog en andere conflicten. Oekraïne en Rusland, de Islamitische Staat in Syrië en Irak, Israël en Gaza ... Zullen de strijdende partijen zich ooit verzoenen?

verzoenen betekent: 'weer vrede of vriendschap sluiten'

Verzoening is nodig om een ruzie of oorlog echt op te lossen. Het gaat dus verder dan een wapenstilstand; je sluit echt weer vriendschap of vrede.

  • Deze week probeerden de EU, Kazachstan en Wit-Rusland de presidenten van Rusland en Oekraïne met elkaar te verzoenen.
  • De buren hebben jaren ruzie gemaakt, maar uiteindelijk hebben ze zich verzoend. Het gaat al een jaar prima!

Je kunt je ook met iets verzoenen. Dat betekent dat je iets wat je eigenlijk niet ideaal vindt, toch accepteert en er het beste van maakt:

  • Anna heeft een raar lesrooster met op donderdag het 4e en 5e uur vrij. Maar ze heeft zich ermee verzoend: nu maakt ze haar huiswerk alvast in die uren.

Zou verzoenen van zoenen ('kussen') komen? Nou, eigenlijk is het meer andersom. Zoenen betekende eerst 'vrede/vriendschap sluiten'. Een kus was daar een symbool van. Daarna is dat pas een zoen gaan heten. Wel mooi dat een zoen dus eigenlijk een innige vriendschap betekent ...

Extra
Wist je dat het per land verschilt hoeveel zoenen je op de wang geeft? Twee is in veel landen gebruikelijk. Nederlanders en Vlamingen geven er drie. In Frankrijk verschilt het per regio; in het noorden zijn het er vaak zelfs vier!

Video
In Oost- en Zuid-Europa zoenen ook mannen elkaar bij een begroeting. Bij sommige communistische leiders uit de twintigste eeuw zijn de beelden daarvan beroemd geworden.

donderdag 3 juli 2014

huichelaar

Als je iemand een huichelaar noemt, vind je die persoon niet aardig. Wat heeft die persoon precies verkeerd gedaan?

huichelaar betekent: 'iemand die net doet alsof, iemand die dingen zegt die hij niet meent'

Als je altijd heel aardig voor iemand bent, maar daar eigenlijk helemaal niets van meent, dan ben je hypocriet of nog negatiever gezegd: een huichelaar. Ook een politicus wordt weleens een huichelaar genoemd, bijvoorbeeld als hij dingen doet die niet passen bij de standpunten waar zijn politieke partij voor staat. Een voorbeeld: de partij van de politicus wil het milieu verbeteren door mensen minder met de auto en meer met openbaar vervoer te laten reizen, maar zelf komt die politicus altijd met een benzineslurpende dikke bak naar zijn werk!

Naast huichelaar bestaan ook het werkwoord huichelen, het zelfstandig naamwoord huichelarij en het bijvoeglijk naamwoord huichelachtig.
  • 'Als je alleen maar aardig tegen hem doet omdat je een uitnodiging wilt krijgen voor zijn feestje, ben je echt een huichelaar!'
  • Marja huichelde toen ze aardige dingen zei tegen haar collega, want ze vindt hem eigenlijk een arrogante kwal.
  • Iemand feliciteren met een prestatie maar tegen anderen zeggen dat zijn prestatie niets voorstelt, is best huichelachtig.
  • Op zijn werk heerst een sfeer van liegen, bedriegen en huichelarij.
Huichelachtig is een synoniem van hypocriet, dat vorig jaar in Woordspot werd besproken. Huichelachtig is voor veel mensen een nog negatiever woord dan hypocriet.

Extra
Een bekend levenslied dat populair was in de jaren tachtig, is het lied Vuile huichelaar van Renée de Haan. Je herkent het misschien wel als een van de foute nummers die soms op feestjes worden gedraaid. Best fout, maar toch grappig om naar te luisteren.

donderdag 26 juni 2014

dwangsom

Mensen en organisaties kunnen een dwangsom opgelegd krijgen. Dit heeft niets te maken met een verplicht rekensommetje. Wat betekent het wel?

dwangsom betekent: 'bedrag dat je moet betalen als je niet doet wat de rechter heeft gezegd'

Als je iets hebt gedaan wat niet mag volgens de wet, kun je van de rechter straf krijgen. Zo kan hij je verplichten om een bepaalde taak uit te voeren, of je verbieden ergens te komen (als je daar voor overlast hebt gezorgd bijvoorbeeld).

Om er zeker van te zijn dat je de taak daadwerkelijk uitvoert of echt niet meer naar die plek toe gaat, kan de rechter een dwangsom verbinden aan de straf. Dit is een geldboete die je moet betalen als je je niet aan de opgelegde straf houdt. Het is dus een soort dwangmiddel of dreigement: 'Voer deze taak uit / kom niet naar die plek, want anders moet je geld betalen!'
  •  Overheden hoeven straks niet meer automatisch een dwangsom te betalen als ze niet tijdig de informatie leveren die is gevraagd op grond van de wet.
  •  De borden moeten op 1 juli weg zijn, anders dreigt een dwangsom.
  •  Het dorpscafé heeft een dwangsom opgelegd gekregen nadat buurtbewoners hadden geklaagd over geluidsoverlast na de wedstrijd Spanje - Nederland.

Het woord dwangsom bestaat uit de delen dwang en som. Dwang komt van het werkwoord dwingen, en som betekent hier '(geld)bedrag'. Een som heeft dus niet altijd met een rekenopgave te maken: je kunt bijvoorbeeld ook spreken van een flinke som geld ('een groot geldbedrag').

Extra
Als extraatje toch een filmpje over rekensommen: een grappige sketch over rekenonderwijs uit het tv-programma Koefnoen.



donderdag 19 juni 2014

catacomben

'Met de ogen dicht werd Bruno Martins Indi door de medische ploeg op een brancard naar de catacomben afgevoerd'; '"Australië speelde vol op de aanval.", zei Wesley Sneijder in de catacomben in Porto Alegre.' Waar kun je die catacomben eigenlijk vinden?

catacomben betekent: 'ruimte onder de tribune van een stadion'

Als voetballers na hun wedstrijd het veld verlaten, gaan ze de catacomben in. Dat zijn de gangen en andere ruimtes die zich onder de tribunes waar de toeschouwers zitten bevinden. Journalisten staan hen daar vaak op te wachten voor een interview.

Catacomben is het meervoud van catacombe. Dit is een erg oud woord, dat al voorkwam in het oude Rome. Het was daar een onderaardse gang met graven erin, met name van de eerste christenen. Vaak ging het om hele tunnelstelsels, die eruitzagen als doolhoven.

Overblijfselen van deze catacomben zijn nog op verschillende plaatsen te vinden en te bezoeken; bijvoorbeeld in Parijs en Rome. En in de Nederlandse plaats Valkenburg zijn de catacomben van Rome nagemaakt!

In de moderne 'stadionbetekenis' wordt altijd het meervoud catacomben gebruikt.

Extra
Je hoeft niet per se naar Rome te gaan om de catacomben te zien: je kunt er ook een kijkje in nemen via Google Street View! En ook in deze fotoreportage zie je hoe het er van binnen uitziet – best griezelig af en toe, met al die doodshoofden ...

donderdag 12 juni 2014

heroïsch


'Na een heroïsch gevecht wist de tennisser het grandslamtoernooi te winnen.' Het woord heroïsch komt regelmatig voor in de sport. Je zult het waarschijnlijk ook tegenkomen in berichten over het WK voetbal dat vanavond begint. Wat wordt er precies mee bedoeld?

heroïsch betekent: 'heldhaftig, indrukwekkend'

Als een wedstrijd, gevecht of overwinning heroïsch was, dan is er hard gevochten voor een goed resultaat, op een manier die indruk maakte op veel mensen - vaak is het een gebeurtenis die ze nog lang onthouden.
  • Vroeger was een marathon uitlopen iets heroïsch, maar tegenwoordig lukt dat zo veel mensen dat het niet meer zo bijzonder is.
  • De overwinning van Stefan Groothuis op de Olympische Spelen zal de boeken in gaan als een heroïsch moment.
  • De spannende wedstrijd eindigde met een heroïsche overwinning voor de thuisploeg.
Je herkent in heroïsch misschien ook het Engelse woord hero, dat 'held' betekent. Dat is niet vreemd, want heroïsch verwijst oorspronkelijk naar de helden (zoals Hercules) of gedichten over helden uit de Klassieke Oudheid.

Extra
Bij het tennistoernooi Roland Garros in Parijs waren vorige week spectaculaire wedstrijden en overwinningen te zien - bijvoorbeeld in de vrouwenfinale. In dit filmpje zie je een paar heroïsche momenten.

donderdag 5 juni 2014

stramien

Het woord stramien heeft oorspronkelijk iets te maken met het weven van stevige draden (zie de afbeelding), maar tegenwoordig wordt het vooral in een figuurlijke betekenis gebruikt. Weet jij wat er wordt bedoeld met de zin 'De lessen Frans verlopen volgens een vast stramien'?

stramien betekent: 'vast patroon, steeds op dezelfde manier verlopende opbouw'

Een stramien is een vaste opbouw of vast verloop van iets. Je ziet het woord vaak in de combinatie volgens een vast stramien. Als de lessen Frans volgens een vast stramien verlopen, wil dat zeggen dat de lessen steeds op dezelfde manier zijn opgebouwd – bijvoorbeeld eerst een stuk theorie uit het boek, daarna zelfstandig opdrachten maken en tot slot de opdrachten klassikaal bespreken.
  • Het Nederlands elftal speelde volgens een vast stramien, waardoor de wedstrijd best saai was om naar te kijken.
  • De liedjes van die band hebben altijd hetzelfde stramien.
  • Bij de meeste diëten moet je volgens een vast stramien eten.
Stramien komt uit de weefkunst. Het is daar een met stevige draden geweven patroon, dat gebruikt kan worden als ondergrond voor borduurwerk. Die betekenis komt nog steeds voor, maar is in het dagelijkse taalgebruik minder gebruikelijk dan de figuurlijke betekenis.

Extra
Zaken die op het eerste gezicht ingewikkeld lijken, zoals de vergaderingen in de Tweede Kamer, worden vaak een stuk duidelijker als je ziet dat ze volgens een vast stramien verlopen. In dit filmpje zie je bijvoorbeeld dat in Tweede Kamervergaderingen steeds vaste volgordes van werkzaamheden en dezelfde woordkeuzes worden aangehouden.

donderdag 15 mei 2014

complex

De Rotterdam is (een) complex.
De leerlingen van de hoogste klassen doen deze maand examen. En dat is niet altijd makkelijk. Je moet complexe berekeningen kunnen maken en complexe teksten analyseren.

En daarna gaan ze misschien wel op vakantie naar een appartementencomplex op een Grieks eiland. Wat betekent complex en waarom kun je het op zulke verschillende manieren gebruiken?

complex betekent: 'moeilijk, ingewikkeld' óf 'combinatie van woningen, gebouwen of iets anders'

Complex in de betekenis 'ingewikkeld' is eigenlijk niet zo'n moeilijk woord. Je moet vooral denken aan iets dat uit meerdere onderdelen bestaat, en dat daardoor lastig te overzien kan zijn.
  • Examenvragen zijn vaak complex: ze bestaan uit meerdere subvragen, bijvoorbeeld vraag 1a t/m 1f.
  • Jonge topsporters hebben een complex leven, omdat ze vaak ook nog studeren.

En dan zie je dat een complex daar toch een beetje op lijkt, want dat bestaat ook uit meerdere onderdelen:
  • Ons appartementencomplex bestaat uit drie torens met in totaal 127 woningen en een parkeergarage eronder.
  • In Den Haag zou een nieuw theatercomplex gebouwd worden, maar dat ontwerp moet helemaal over.

Extra
Het grootste gebouw van Nederland is De Rotterdam. Dat is een enorm complex van appartementen, kantoren, een hotel en nog veel meer. Bekijk de rondleiding!

donderdag 8 mei 2014

fusie

Vandaag veel nieuws over fusies: 'Fusie koffiebedrijven DE en Jacobs' (NOS), 'Fusie D-reizen en VakantieXperts rond' (Blik op Nieuws). Weet jij wat deze bedrijven precies gaan doen?

fusie betekent: 'het samengaan van twee of meer organisaties of bedrijven'

Fusie komt van het werkwoord fuseren, dat 'samengaan', 'samen één worden' betekent. Als twee bedrijven fuseren, dan worden ze dus samen één bedrijf. Behalve bedrijven kunnen bijvoorbeeld ook scholen en sportclubs een fusie aangaan.
  • Omdat ze de afgelopen drie jaar allemaal minder leden hebben gekregen, gaan de badmintonclubs van onze gemeente fuseren.
  • Door de fusie van die twee ziekenhuizen zal de kwaliteit van de gezondheidszorg veel beter worden.
  • De Tweede Kamer gaat akkoord met de fusie van de vijf gemeenten in de Krimpenerwaard.
Extra
In het plaatje bovenaan worden twee puzzelstukjes met elkaar verbonden, maar voor een mooi plaatje heb je bij een puzzel natuurlijk veel meer stukjes nodig. In dit filmpje zie je hoe de grootste puzzel ter wereld wordt gemaakt – met ruim 32.000 stukjes!

donderdag 1 mei 2014

dubieus

Als een onbekende man je op Schiphol vraagt om een pakketje voor hem mee te nemen naar je vakantiebestemming, dan kun je dat een dubieus voorstel noemen. En als een docent twee weken voordat zijn leerlingen het eindexamen in moeten wordt ontslagen, dan kun je dat een dubieuze beslissing van de schoolleiding noemen.

dubieus betekent: 'twijfelachtig', 'onbetrouwbaar' of 'onzeker'

Wanneer iets dubieus is, dan roept het vragen op. Dat geldt bijvoorbeeld voor het meenemen van het pakketje of het ontslag van de docent. Maar dubieus kan ook alleen 'onzeker' betekenen, zonder dat er misschien iets fout aan is - bijvoorbeeld in de eerste zin hieronder.
  • Of de prinsesjes zullen komen is nog dubieus.
  • Ik vond veel beslissingen van de scheidsrechter dubieus in die voetbalwedstrijd.
  • De vrouw werd niet aangenomen in het bedrijf vanwege haar dubieuze verleden.
Extra
Ook mensen of acties die gewoon heel vreemd, vaag of opmerkelijk zijn, worden wel dubieus genoemd. Bijvoorbeeld de 'schijt-je-rijkactie' met koeien die ooit voor Serious Request werd gehouden.

donderdag 24 april 2014

wangedrag

'Ajax straft eigen supporters na wangedrag in bekerfinale'. 'Onderzoek naar wangedrag agenten bij NSS-top'. 'Den Haag gaat wangedrag diplomaten aanpakken'. Wangedrag komt best vaak voor in het nieuws. Waarschijnlijk snap je in de zinnen hierboven wat het betekent.

wangedrag betekent: 'slecht gedrag'

In het woord wangedrag zit het voorvoegsel wan-, dat 'slecht, fout, verkeerd, gebrekkig' betekent. Het komt in nog veel meer woorden voor. Bijvoorbeeld:
  • wanbeleid: 'slecht beleid' – bijvoorbeeld van een regering die het land slecht bestuurt
  • wanbetaler: 'iemand die zijn rekeningen niet betaalt'
  • wanorde: 'gebrek aan orde', oftewel: 'verwarring, chaos'
  • wanprestatie: 'slechte prestatie', en ook specifiek: 'het niet nakomen van verplichtingen'
  • wansmaak: 'slechte smaak (bijvoorbeeld qua films of muziek)'
Extra
Als je van smartlappen (ontroerende liederen met droevige uithalen en een snik in de stem) houdt, wordt dat vaak als een vorm van wansmaak gezien. Maar veel mensen genieten stiekem toch van dat soort liedjes – ze doen het bijvoorbeeld meestal goed op feestjes. Kijk maar naar dit filmpje, waarin de band Trane met Tuite een feestje bouwt door een 'smartlappen-medley' (meerdere smartlappen achter elkaar) te zingen.

donderdag 17 april 2014

sanctie

Als een voetballer een zware overtreding maakt en vervolgens een rode kaart krijgt en wordt geschorst, dan kun je zeggen dat hij een sanctie heeft gekregen.


sanctie betekent: 'een maatregel om iemand te straffen'

Als je een regel overtreedt, kun je straf verwachten. Huisarrest of nablijven op school noem je gewoon 'straf', maar een officiëlere straf, zoals een schorsing, wordt ook wel een sanctie genoemd. Mensen kunnen sancties krijgen, maar landen bijvoorbeeld ook.

Vaak is een sanctie een straf nadat iemand iets verkeerds heeft gedaan, maar er kan ook gedreigd worden met bepaalde sancties om te voorkomen dat iemand iets fouts gaat doen. Op dit moment dreigen bijvoorbeeld veel landen met sancties tegen Rusland, omdat ze willen dat het land stopt met militaire acties in Oekraïne.
  • President Obama zei vannacht dat Rusland nieuwe sancties kan verwachten als het nog meer steun biedt aan de pro-Russische acties in het oosten van Oekraïne.
  • Wilde stakingen bij de Belgische spoorwegmaatschappij NMBS worden in de toekomst mogelijk met een financiële sanctie bestraft.
  • De leraar dreigde met ernstige sancties voor spijbelaars.
  • Een schorsing van twee jaar is wel een erg zware sanctie voor die wielrenner.
Extra
Op het voetbalveld zie je veel overtredingen, en daardoor ook veel kaarten en sancties. Maar er gebeuren ook grappige en bizarre dingen; kijk maar naar dit filmpje!

donderdag 10 april 2014

rigide

Ajax, PSV en FC Twente hopen dat de KNVB een aantal regels wil aanpassen. De clubs vinden de regels van de KNVB "te rigide". Wat zijn dat dan voor regels?

De KNVB, de voetbalbond, heeft als regel dat jonge talentvolle spelers die op vrijdag al in het 'belofteteam' van hun club hebben gespeeld, in het weekend niet meer in het eerste elftal (in de eredivisie) mogen spelen. En omgekeerd: als een speler vijftien wedstrijden in het eerste elftal heeft gespeeld, mag hij helemaal niet meer in het belofteteam spelen.

De drie voetbalclubs vinden die regels te rigide – oftewel: veel te streng. Ze willen dat de bond 'soepeler' ('vrijer') wordt op dit punt.


rigide betekent: '(te) streng'

Je kunt regels rigide vinden, maar bijvoorbeeld ook een bepaald plan of een actie of houding van iemand. Rigide kan vervangen worden door streng, strikt, hard, strak, stijf, star of standvastig. Vaak kun je er 'té' bij denken.
  • Als je wilt afvallen, moet je de rigide richtlijnen van je dieet aanhouden.
  • Het schoolbestuur trad erg rigide op door Tim van school te sturen.
  • Door haar rigide karakter stoot ze mensen soms af, en maakt ze lastig vrienden.
  • Sommige mensen vinden de regels in de wet te rigide, en willen dat ze vrijer kunnen worden opgevat.
Extra
Rigide zijn kan omschreven worden met 'hard, stijf, standvastig zijn'. Deze omschrijving is ook van toepassing op de grootste bomen ter wereld: die staan héél stevig op hun plaats. Kijk maar naar dit spectaculaire filmpje (er wordt zelfs, in de sneeuw, in zo'n boom geklommen)!

donderdag 3 april 2014

devies

In de krant De Telegraaf stond gisteren: 'Kinderen voorbereiden en vooral niet dwingen mee te gaan, is het devies van Jacques Vriens voor ouders die overwegen om met hun kind naar de kinderdag in het crematorium te gaan.' Is een devies een soort advies?

devies betekent: 'motto, (leef)regel die iemand heeft, levenswijsheid, tip voor het leven'

Een devies is een soort lijfspreuk of motto van iemand, oftewel: een kernachtige zin met daarin een wijsheid of nuttige boodschap over wat je het best kunt doen of, in het algemeen, hoe je moet leven.
Vaak gebruikt iemand zijn devies voor zichzelf, maar je kunt het ook aanraden aan iemand anders. En dan is het inderdaad een soort advies, zoals in de zin in De Telegraaf.

Ook als eigenlijk net zo goed gewoon advies gezegd kan worden, wordt soms devies gebruikt omdat het wat 'deftiger' en 'plechtiger' klinkt.
  • Het devies van de voetbaltrainer is: de aanval is de beste verdediging.
  • "Vroeg naar bed gaan, dat is mijn devies", zei Pam.
  • 'Efficiënter en effectiever werken', is tegenwoordig het devies in veel ziekenhuizen.
  • 'Alles uit de kast' was het devies, en dat liet het hockeyteam in de tweede helft goed zien.
  • Doorwerken als je ziekt bent, kan leiden tot een burn-out. Het devies: blijf een dagje thuis als je je niet lekker voelt.

Extra
Vroeger kwam een devies vaak voor onder een wapenschild: een soort bord met het wapen van bijvoorbeeld een land of een familie. Het devies (ook wel wapenspreuk genoemd) van Nederland is het Franse 'Je maintiendrai', dat 'Ik zal handhaven' betekent en in de tijd van Willem van Oranje is ontstaan. Op Wikipedia vind je een lijstje met bekende deviezen van landen, provincies, steden, universiteiten en adellijke families.

donderdag 27 maart 2014

walhalla

Walhalla is een oud, van oorsprong Noors woord, dat vroeger letterlijk 'hemel/paradijs voor in oorlogen gedode helden' betekende. Tegenwoordig heeft het een algemenere betekenis.

walhalla betekent: 'de ideale, beste, belangrijkste plaats of omgeving voor iets' (het summum)

Als een plaats of omgeving het walhalla van of voor een bepaalde activiteit is, bijvoorbeeld windsurfen, dan wil dat zeggen dat die plek er erg geschikt voor is. Of dat daar nu eenmaal veel wordt gewindsurft, en dat dat algemeen bekend is. Iets kan ook een walhalla zijn voor een bepaalde groep mensen; hieronder vind je daar voorbeelden van:
  • Barbados is het walhalla geworden voor professionele surfers van over de hele wereld.
  • Drukke metro's, treinen en bussen zijn een walhalla voor zakkenrollers.
  • Florida is het walhalla van de pretparken, je moet er geweest zijn.
  • Het nieuwe Rijksmuseum in Amsterdam is een kunstwalhalla.
Extra
Ken je de stripboeken van Asterix en Obelix? Daarin komt een vrouw voor met de naam Walhalla - ze heet zo omdat ze heel mooi is (zie de afbeelding). Ook gebouwen of evenementen worden weleens Walhalla genoemd om aan te geven dat het er mooi of 'paradijselijk' is.

donderdag 20 maart 2014

incasseren

"De PvdA is de grote verliezer van deze gemeenteraadsverkiezingen. Ook coalitiepartij VVD moest forse verliezen incasseren."

incasseren betekent: 'iets vervelends wat je overkomt moeten accepteren: ermee moeten dealen'

De politieke partijen PvdA en VVD kregen gisteren bij de gemeenteraadsverkiezingen veel minder stemmen dan bij vorige verkiezingen. Dat verlies is een feit, en ze kunnen niet net doen alsof dat niet zo is. Ze moeten het incasseren.

Incasseren komt voor in de politiek, maar bijvoorbeeld ook in bedrijven en in de sport. Het wordt vaak gecombineerd met moeten.
  • De PvdA incasseert de tweede lokale dreun op rij en verliest ruim 300 raadszetels, boven op de 700 zetels die in 2010 al verloren gingen.
  • De doelman van de Italianen moest een goal incasseren, maar had ook een aantal mooie reddingen.
  • Als voetballer moet je ook kunnen incasseren: je kunt niet bij ieder pijntje op de grond gaan liggen.
  • De Europese aandelenbeurzen moesten stevige verliezen incasseren.
Incasseren kan ook positiever gebruikt worden. Het betekent dan 'ontvangen, krijgen, binnenhalen', en meestal gaat het om geld.
  • De prijswinnaar incasseerde een hoog bedrag.
  • Dat bedrijf incasseert jaarlijks miljoenen euro’s met de verkoop van huishoudartikelen.
Extra
Iets pijnlijks incasseren is niet altijd makkelijk, zelfs niet voor een 'stoere man'.



donderdag 13 maart 2014

relativeren


Tegen mensen die overal alleen maar problemen zien, wordt wel gezegd dat ze moeten leren relativeren.

relativeren betekent: 'begrijpen of zeggen dat iets niet zo slecht/goed is als het lijkt, door het te vergelijken met iets wat erger of juist beter is, óf door het op een heel andere manier te bekijken'

Als je terwijl je flink in de problemen zit, opmerkt dat er andere mensen zijn die het nóg zwaarder hebben, dan ben je aan het relativeren. Zó slecht heb jij het nu ook weer niet; het valt allemaal best mee als je het vergelijkt met de situatie van veel andere mensen.

En omgekeerd kun je ook iets positiefs relativeren. Stel dat een vriend heel blij vertelt dat hij drie broeken met 50% korting heeft gekocht. Dan kun je dat relativeren door te zeggen dat hij bij elkaar toch best veel geld heeft uitgegeven.

Meer voorbeelden met relativeren:
  • Als je de ellende van die Afrikaanse vluchtelingen ziet, ga je je eigen zorgen relativeren.
  • Johan Cruijff relativeert nederlaag Nederlands elftal: "We moeten niet vergeten dat dit soort interlands gepland wordt in een fase waarin veel spelers andere zaken aan hun hoofd hebben."
  • Sabine relativeerde haar zilveren medaille in de hardloopwedstrijd: "Natuurlijk is het mooi dat ik als tweede vrouw ben geëindigd, maar er deden maar vier vrouwen mee."
Woorden die ongeveer dezelfde betekenis hebben als relativeren, zijn nuanceren, afzwakken, in perspectief plaatsen en nuchter bekijken.

Extra
Cabaretiers zijn er vaak goed in om op een grappige manier te relativeren. In dit filmpje heeft Ronald Goedemondt het over het relativeringsvermogen van Rotterdammers.



donderdag 6 maart 2014

schuchter

Foto: National Geographic - Reina Luck

Op Discovery Channel werd over de cheeta verteld: "Jachtluipaarden, ook wel bekend als cheeta, zijn schuchter en moeilijk te benaderen." Schuchter is een bepaalde eigenschap.

schuchter betekent: 'verlegen en aarzelend', 'bang om je te laten zien'

Niet alleen dieren zoals de cheeta kunnen schuchter zijn, maar ook mensen. Als je schuchter bent, ben je stil en verlegen. Je vindt het niet leuk als anderen naar je kijken; je blijft het liefst een beetje op de achtergrond.

Iemand kan schuchter zijn, maar bijvoorbeeld ook schuchter kijken, schuchter reageren of een schuchtere blik hebben.
  • Het meisje keek schuchter de andere kant op toen de jongen naar haar lachte.
  • Schuchter kwam de nieuwe leerling het klaslokaal binnen.
  • Er verscheen een schuchter zonnetje aan de hemel. (= de zon kwam voorzichtig tevoorschijn)
  • Vroeger was hij een schuchtere jongen, maar tegenwoordig staat hij vol zelfvertrouwen als docent voor de klas.
  • Met een schuchtere glimlach nam de vrouw het compliment in ontvangst.
Extra
Jonge cheeta's zijn misschien wel schuchter, maar ook nieuwsgierig! Kijk maar naar dit filmpje.

donderdag 27 februari 2014

veto

Belangrijke mensen kunnen soms hun veto uitspreken. Wat betekent dat?

veto betekent: 'recht om een besluit dat (door een groep mensen) is genomen, ongedaan te maken/te verbieden'

Bij vergaderingen wordt vaak door te stemmen bepaald of een plan wordt uitgevoerd: als de meerderheid het ermee eens is, gaat het door. Maar soms heeft iemand het recht om zo'n besluit tegen te houden. Als hij/zij het er niet mee eens is, gaat het toch niet door. In dat geval gebruikt hij/zij zijn of haar veto(recht). Dat woord komt uit het Latijn: veto betekende in die taal 'ik verbied'.

Je veto (over iets) uitspreken betekent 'een besluit ongedaan maken door je veto te gebruiken'. In sommige vergaderingen mag iedereen dit doen; een voorstel kan dan dus alleen uitgevoerd worden als iedereen het ermee eens is. Ook komt het voor dat één belangrijke persoon of een bepaald land het recht heeft om een besluit tegen te houden.
  • De gouverneur van de Amerikaanse staat Arizona heeft donderdag haar veto uitgesproken over een wet die mensen en bedrijven het recht zou geven homo's te weigeren.
  • President Obama zal eventuele voorstellen voor nieuwe acties blokkeren. Daarvoor zal hij zijn vetorecht gebruiken.
  • De Duitse bondskanselier Angela Merkel heeft een extra lening aan Griekenland met haar veto geblokkeerd.
Extra
Over het woord tegenhouden gesproken: je kunt natuurlijk ook letterlijk, met je handen, iets tegenhouden. In dit filmpje een spectaculair voorbeeld van wat je kunt tegenhouden als je heel sterk bent.

donderdag 20 februari 2014

vervoering

"De Russische kunstrijdster bracht het publiek in Sotsji gisteren in vervoering." Wat gebeurde er met het publiek in Sotsji?

vervoering betekent: 'heftig gevoel dat je krijgt als je iets heel mooi, bijzonder of geweldig vindt'

Als je iets mooi, bijzonder of geweldig vindt, word je soms overvallen door emoties: je wordt heel erg geraakt, betoverd, en krijgt een gevoel van 'verrukking' (je vindt het heerlijk of fantastisch). In zo'n geval ben je in vervoering.

Je kunt andere mensen in vervoering brengen met bijvoorbeeld muziek, een dans, een bijzondere actie of een fantastische prestatie.
  • Ayoub bracht de jury en het publiek van The Voice Kids in vervoering met zijn auditie.
  • De bezoekers raakten in vervoering van het prachtige concert van de violiste.
  • Het publiek was in vervoering en beloonde het danskoppel terecht met een staande ovatie.
Extra
Als je zodanig in vervoering bent dat je het uitschreeuwt van geluk, ben je 'uitzinnig'. Een heel goed voorbeeld daarvan hoor je in dit filmpje, waarin een goal van Dennis Bergkamp op het WK voetbal van 1998 zorgt voor een zeer enthousiaste vreugde-uitbarsting van commentator Jack van Gelder.