donderdag 28 februari 2013

toerekeningsvatbaar

Jasper S., de moordenaar van Marianne Vaatstra, is "volledig toerekeningsvatbaar". Dat zei de officier van justitie gisteren in de rechtbank in Leeuwarden. Maar wat is toerekeningsvatbaar eigenlijk? En waarom is dat in een rechtszaak zo belangrijk?

Je kunt het best kijken naar hoe het woord in elkaar zit. 'Vatbaar voor toerekening' is letterlijk: 'geschikt om te beschuldigen'. En dat is precies wat het woord inhoudt.

toerekeningsvatbaar betekent: 'geestelijk gezond en daarom verantwoordelijk voor zijn/haar daden'

Wat voor straf een dader van een misdrijf krijgt, is niet alleen afhankelijk van wat hij of zij gedaan heeft. De strafrechter moet ook beoordelen of de dader op het moment van de daad wel toerekeningsvatbaar was, of 'verminderd toerekeningsvatbaar', of ontoerekeningsvatbaar. Dat wordt onderzocht door experts: psychologen en psychiaters.

Als een verdachte psychisch ziek is, bijvoorbeeld door een persoonlijkheidsstoornis of door een psychose, is hij niet net zo zwaar verantwoordelijk is voor zijn daden als iemand die geestelijk gezond is. De straf kan dan lager uitvallen. De rechter kan zo'n dader ook verplicht laten opnemen in een psychiatrische inrichting. Vaak is dat een tbs-kliniek. (Tbs betekent 'terbeschikkingstelling': de rechter stelt iemand die een gevaar vormt voor de maatschappij, ter beschikking aan de staat.)

Bekende misdadigers van wie hun toerekeningsvatbaarheid is onderzocht, zijn Anders Breivik en Volkert van der G. Zij zijn toerekeningsvatbaar verklaard.

Extra
Een bekende film over een ontoerekeningsvatbare misdadiger is TBS, met Theo Maassen.

donderdag 21 februari 2013

ombudsman

Iedereen in dit land heeft bepaalde plichten, bijvoorbeeld om zich aan de wet te houden. Gelukkig heb je bij de overheid ook een heleboel rechten. Maar wat nu als je vindt dat bijvoorbeeld de gemeente, het Rijk of het UWV (de uitkeringsinstantie) jou oneerlijk behandelt, en als zo'n organisatie je klachten niet serieus neemt? Dan stap je naar de ombudsman.

ombudsman betekent: 'iemand die burgers helpt als ze zich oneerlijk behandeld voelen'

Er is een Nationale ombudsman - dat is eigenlijk de hoogste klachteninstantie bij de overheid, die je helpt als je ergens anders geen gehoor meer krijgt. Op dit moment is Alex Brenninkmeijer onze Nationale ombudsman. Op YouTube vertelt hij wat hij doet voor iemand die weduwe is geworden en die zelf niet kan werken. Ze krijgt ineens een veel lagere uitkering, waardoor ze haar huis niet meer kan betalen.

Extra
Sinds 2011 is er ook een Kinderombudsman. Die beschermt speciaal de rechten van kinderen. Bijvoorbeeld als er problemen met school zijn, of met je verblijfsvergunning.

donderdag 14 februari 2013

cookie

"Deze website maakt gebruik van cookies." Word jij de laatste tijd ook gek van zulke zinnetjes op veel sites? Je moet ze steeds wegklikken, en soms werken sites zelfs niet als je geen toestemming voor cookies geeft. Dat komt door de nieuwe 'cookiewet'. Wat zijn cookies?

cookie betekent: 'bestandje op je computer met informatie over jouw bezoek aan een site'

Een cookie is geen programmaatje (en dus bijvoorbeeld geen virus), maar een klein tekstbestand. Als je op een site komt die cookies gebruikt, laat die site zo'n bestandje achter in jouw browser met informatie over wat jij gedaan hebt (bijvoorbeeld welke producten je misschien wilde kopen). De volgende keer dat je op die site komt, wordt de informatie uit dat bestandje dan weer gebruikt.

Wist je trouwens dat het Engelse woord cookie van het Nederlandse koekje komt?

Extra
Tja, wat verwacht je hier anders dan een filmpje met Koekiemonster? Een mooie parodie op 'Call me maybe'.

donderdag 7 februari 2013

wrang

Dat je beste vriend er met je vriendin vandoor gaat. Of dat de studiefinanciering wordt afgeschaft net voordat jij gaat studeren. Of dat een bankdirecteur zijn werk slecht doet en toch miljoenen verdient.

Dat zijn allemaal wrange situaties. Je voelt vast al wel aan wat dat inhoudt:

wrang betekent: 'zuur, pijnlijk, naar'

Wrang komt van het werkwoord wringen. Letterlijk is het iets waarvan je mond verwringt als je het eet of drinkt: het is zo zuur dat je er een gek gezicht bij trekt.

(Het is trouwens best lastig om wrang met een w uit te spreken. De meeste mensen zeggen 'vrang'. Nog een paar van die woorden zijn wraak, wreed en murw.)

Extra
Wil je eens ervaren hoe het voelt als je iets wrangs eet? Neem dan eens een citroen: dan gebeurt er dit!