donderdag 28 november 2013

funest

Funest is een woord dat vaak voorkomt in nieuwskoppen: 'Verhuurheffing funest voor sociale klasse', 'Stilzitten funest voor stofwisseling', 'Aardbeving funest voor reuzenbadeend'.  Erg funest dus als je niet weet wat het betekent!

funest betekent: 'erg slecht, heel ongezond'

Als iets funest is, wil dat zeggen dat het grote negatieve gevolgen voor iets of iemand heeft: het is bijvoorbeeld schadelijk, geeft problemen, of leidt tot een ondergang of nederlaag.
  • Roken en te veel alcohol drinken zijn funest voor je gezondheid.
  • Al die bekentenissen van dopinggebruik zijn funest voor het imago van de wielersport.
  • Ons voetbalteam stond er al niet goed voor in de competitie, maar de blessure van onze spits Alex is echt funest.
Extra
Dat funest een negatieve betekenis heeft, is niet zo gek: het komt oorspronkelijk van het Latijnse woord funus, dat in de oudheid bij de Romeinen 'dood' betekende. Ook werd het woord gebruikt voor de speciale Romeinse rituelen rondom de dood en begrafenissen. Daar kun je meer over lezen op de Wikipedia.

Roken is trouwens wel écht funest, kijk maar eens naar deze foto's!

donderdag 21 november 2013

hypocriet


  • Het is hypocriet om tegen de bio-industrie te zijn, maar wel een hamburger te eten bij een fastfoodrestaurant.
  • Zeggen dat je niet racistisch bent, maar boos worden op zwarte mensen die zich ongemakkelijk voelen door Zwarte Piet, is misschien wel een beetje hypocriet.

Dat woord hypocriet ziet er wat raadselachtig uit. Maar er bestaat een makkelijker woord voor: schijnheilig. Dat woord betekent letterlijk dat je jezelf goed (heilig) voordoet, maar dat het nep is (schijn).

hypocriet betekent: 'schijnheilig, niet eerlijk'

Sommige mensen weten heel goed dat ze hypocriet zijn: ze zeggen of vinden het ene, maar doen ondertussen lekker het andere. Bijvoorbeeld als je vader of moeder steeds zegt dat je gezond moet eten, maar zichzelf ondertussen elke avond volpropt met chips.
Je kunt ook hypocriet zijn zonder het te weten: er bestaan mensen die GroenLinks stemmen en zeggen dat ze het milieu heel belangrijk vinden, maar toch meerdere keren per jaar met het vliegtuig op vakantie gaan. Ook al staan ze daar misschien niet bij stil, het is wel huichelachtig (weer een ander woord voor hypocriet).

Extra
Hypocriet is een veelgebruikt scheldwoord. Zelfs in de Tweede Kamer komt het weleens voorbij. Wat vind jij van het gebruik van hypocriet in dit filmpje?

donderdag 14 november 2013

chronisch

'Chronische ziekte', 'chronische vermoeidheid', 'een chronisch geldprobleem', 'een chronisch tekort' ... Chronisch lijkt niet veel goeds te betekenen. Heeft dit woord inderdaad een negatieve betekenis?

chronisch betekent: 'langdurig, voortdurend, aanhoudend'

Op zichzelf heeft het bijvoeglijk naamwoord chronisch niet per se een negatieve betekenis, maar het wordt meestal wel gecombineerd met iets negatiefs, zoals ziektes en problemen. Met chronisch wordt dan aangegeven dat de ziekte of het probleem niet van korte duur is. Een chronische ziekte is geen griepje, maar een ziekte waarvan je maanden of zelfs je hele leven last hebt. En een chronisch probleem is geen kwestie die de volgende dag weer opgelost kan worden, maar een probleem waar maar geen oplossing voor te vinden is of een moeilijke situatie die telkens terugkomt.
  • Het ziekenhuis heeft een chronisch tekort aan verpleegkundigen.
  • Haar man lijdt aan een chronische verkoudheid.
  • Het ontduiken van belasting door burgers is een chronisch probleem voor Griekenland.
  • Tijdens zijn studententijd met veel bier en feestjes had hij een chronisch geldgebrek.
Extra
Iets wat maar voortduurt, is natuurlijk niet altijd vervelend. Kijk maar naar dit grappige, aanstekelijke filmpje.

vrijdag 8 november 2013

formeel

Boven een nieuwsbericht op Nu.nl staat vandaag: 'Leeuwarden formeel voorgedragen als Culturele Hoofdstad'. Wat wil de maker van het bericht precies zeggen met dat woord formeel?

formeel betekent: 'officieel, volgens de regels' of 'netjes, plechtig'

Dat Leeuwarden formeel is voorgedragen om 'Culturele Hoofdstad' te worden, betekent dat het officieel is: de mensen die erover gaan, hebben definitief besloten om de stad voor te dragen als kandidaat (de andere kandidaat is Valetta, de hoofdstad van Malta). Ze hebben de voordracht nu keurig volgens de regels gedaan en officieel bekendgemaakt.

Als iets formeel is (bijvoorbeeld een document) of formeel gebeurt (bijvoorbeeld een benoeming), dan is of gebeurt het volgens de regels. Het kan gaan om officiële regels in bijvoorbeeld de wet, maar het kan ook gaan om regels om je op een nette manier te gedragen: nette woorden gebruiken, je netjes kleden, netjes eten, enzovoort.
  • Formeel is Maarten de voorzitter, maar eigenlijk voert Debby al zijn taken uit.
  • De opvang van vluchtelingen is formeel geen taak van de gemeente.
  • Hans kreeg te horen dat hij zich formeel moest kleden voor de vergadering: in pak en met stropdas.
  • Derhalve, thans en echter zijn voorbeelden van formeel taalgebruik.
Extra
In de Tweede Kamer wordt vaak erg formeel gesproken: er worden moeilijke woorden gebruikt, en de sprekers moeten hun zinnen soms op een afgesproken manier uitspreken. Zo moeten Kamerleden altijd via de voorzitter spreken: ze mogen iemand anders niet direct aanspreken. Het komische tv-programma Draadstaal heeft daar een grappig filmpje over gemaakt.