donderdag 29 november 2012

kitsch

Een schilderij van een huilend zigeunerjongetje. Glinsterende sieraden. Een grote, ingewikkelde klok uit de negentiende eeuw. Sommige mensen vinden het kunst; andere vinden het kitsch.

kitsch (spreek uit: 'kitsj' of 'kietsj') betekent: 'nepkunst'

Kitsch lijkt dus op kunst, maar kunstkenners vinden het niks. Zij vinden dat kitsch van slechte smaak getuigt of niet door een serieuze, getalenteerde kunstenaar is gemaakt. Kunst moet origineel zijn of vernieuwend; kitsch is dat niet.
  • Las Vegas is een en al kitsch - ze hebben daar zelfs Venetië nagebouwd (met gondels!).
  • Als mensen iets kitscherigs hip vinden, heet het camp - het Eurovisiesongfestival is bijvoorbeeld heel erg campy.
Extra
Het bekendste kunstprogramma op tv is Tussen kunst en kitsch. Experts bepalen of wat mensen meebrengen echte kunst is, of waardeloze kitsch. Hier een filmpje over het meest raadselachtige object dat een van de deskundigen ooit gezien heeft - vind jij het kunst of is het kitsch?

donderdag 22 november 2012

canon

Heb je bij geschiedenis al over Karel de Grote gehoord? En over de VOC? En over Max Havelaar? Het zou goed kunnen dat jouw school de canon van Nederland volgt. Dat zijn vijftig belangrijke, concrete onderwerpen die gebruikt worden om de geschiedenis van Nederland te vertellen.

Maar er is nog een heel ander soort canon: een canon die je kunt zingen. Dat zul je op de basisschool vast weleens gedaan hebben: sommigen beginnen een lied te zingen en anderen beginnen op een later moment datzelfde lied, en dat klinkt dan nog goed ook.

canon (spreek uit: 'ka-non', niet 'ka-non') betekent: 'verzameling hoogtepunten of mijlpalen' óf 'meerstemmig zingen'

De canon van Nederland is het bekendst, maar er zijn de laatste jaren nog veel meer canons gemaakt, bijvoorbeeld:
Extra
Een hele theaterzaal in canon laten zingen, dat is een specialiteit van cabaretière Brigitte Kaandorp. Kijk maar. (Haast? Begin bij 4:27.)

donderdag 15 november 2012

analyseren

Ontleden, dat moet je vast weleens doen. Je kent het wel: de zin in stukken verdelen die elk een eigen naam krijgen: onderwerp, persoonsvorm, lijdend voorwerp, bepalingen. Wat je dan met die zin doet, is dat je 'm analyseert.

analyseren betekent: 'onderzoeken door iets in stukjes te verdelen'

Bij de meest letterlijke betekenis van analyseren kun je denken aan scheikunde. Als je een stof analyseert, bekijk je uit wat voor delen die stof is samengesteld.
Maar vaak is een analyse geen onderzoek van iets tastbaars. Er wordt bijvoorbeeld een ramp geanalyseerd, of het verloop van de kabinetsformatie, of hoe een organisatie werkt. Dat betekent dat je iets ingewikkelds 'ontrafelt': je duikt er diep in om alle kleine onderdelen te bekijken, zodat je het geheel beter begrijpt. Een diepgravend onderzoek dus.

Een paar voorbeelden van analyses:
  • Als je ziek bent, kan er bloed geprikt worden om te kijken wat je hebt; dat bloed wordt dan geanalyseerd.
  • Sigmund Freud is de bedenker van psychoanalyse: het onderzoeken van de psyche (de geest).
  • Als je een website hebt, kun je met Google Analytics heel precies zien wie je site bezoekt. (Analytics analyseert het bezoek: wie, wanneer, waarvandaan, welke pagina's, enzovoort.)
Extra
Iemand die iets analyseert, is een analist (bijvoorbeeld in een laboratorium) of een analyticus. Misschien wel het bekendst zijn voetbalanalytici. Zelfs de saaiste wedstrijden worden geanalyseerd, zoals Nederland-Duitsland gisteren. En daar kijken nog mensen naar ook.

donderdag 8 november 2012

subjectief


  • Het nieuwe album van Robbie Williams is slecht.
  • FC Twente is de beste voetbalclub van Nederland.
  • Iedereen wil 's zomers natuurlijk drie weken op het strand liggen.

Die zinnen klinken als feiten. Maar dat zijn ze niet. Het zijn meningen: dingen die iemand zelf vindt, maar die niet per se voor andere mensen ook gelden. Al die zinnen zijn subjectief.

subjectief betekent: 'persoonlijk, niet neutraal'

Nog meer woorden die lijken op de betekenis van subjectief: 'gekleurd', 'partijdig', 'niet algemeen geldig', 'individueel', 'privé', 'particulier', 'persoonsgebonden', 'een kwestie van smaak'.

Wie een ander iets hoort zeggen waar hij het niet mee eens is, zegt weleens: 'Dat is ook maar een mening.' Bij subjectieve uitspraken past dat heel goed. Maar als je probeert om dat commentaar bij feiten te geven, klinkt het heel gek: 'Koningin Beatrix regeert sinds 1980.' 'Dat is ook maar een mening!'

Extra
Niet alleen uitspraken kunnen subjectief zijn. Je kunt ook subjectief filmen, zoals deze scholieren hebben gedaan. (Zie ook het woord suggestief.) Let maar eens op hoeveel trucs ze gebruiken om wat er gebeurt op een niet-neutrale manier in beeld te brengen.

dinsdag 6 november 2012

Woordspot via Facebook/Twitter

Wil je zeker weten dat je Woordspot niet mist?

  • Volg Woordspot via e-mail. Vul je mailadres in in het vakje rechtsboven in de kolom hiernaast, typ het codewoord in en klik op de link in de mail die je daarna krijgt.
  • Volg Woordspot via Facebook. Ga naar http://www.facebook.com/Woordspot en klik op 'Vind ik leuk'.
  • Volg Woordspot via Twitter. Zoek naar @woordspot of ga naar http://twitter.com/woordspot. (Op Twitter komen er af en toe extra woorden voorbij.)
Hou je van érg moeilijke woorden? Kijk dan eens naar Woordpost.

Dit is een eenmalig bericht tussendoor. Donderdag is er weer een gewone Woordspot!

donderdag 1 november 2012

premie

Wie een benzinedief in het oosten van het land weet te betrappen, krijgt van een tankstationhouder een premie, schrijft De Telegraaf.

Tegelijkertijd is die krant heel boos op premier Mark Rutte. Want die heeft met Diederik Samsom afgesproken dat rijke mensen een veel hogere premie moeten gaan betalen voor hun ziektekostenverzekering.

Premie is dus een gek woord. Het gaat soms om geld dat je kunt krijgen, maar vaker om geld dat je moet betalen. (Het woord prijs heeft ook zulke tegengestelde betekenissen.)

premie betekent: 'prijs' (óf de kosten van een verzekering, óf een beloning)

Meestal gaat het dus om wat een verzekering kost:
  • In het regeerakkoord hebben PvdA en VVD afgesproken dat de zorgpremie duurder wordt voor wie meer verdient.
  • Wie jarenlang autorijdt zonder schade of ongelukken, betaalt elk jaar minder premie voor zijn autoverzekering.
  • Iedereen die werkt, moet premie betalen voor de uitkeringen van werklozen en arbeidsongeschikten.
Extra
Als je toevallig een technische opleiding op het roc volgt, en je gaat bij het leger werken, dan krijg je 10.000 euro premie. Tenminste, als je daar vier jaar blijft. Lees maar na bij NOS op 3.