dinsdag 25 november 2014

slinken

Deze week werd bekendgemaakt dat het aantal mensen dat bij de tv en radio veel geld verdient, slinkt.

slinken betekent: 'minder of kleiner worden'
  • Fietsenwinkels zien hun voorraden slinken, waardoor de kans groot is dat nu bestelde fietsen pas na 1 januari geleverd kunnen worden.
  • Door het gelijkspel ziet PSV de voorsprong op Ajax slinken tot twee punten.
  • Wachtlijst gehandicaptenzorg slinkt maar blijft boven 20.000.
Is slinken een sterk of een zwak werkwoord? Noem de vormen van de verleden tijd en het voltooid deelwoord.

De vormen 'ik slink', 'jij slinkt', 'wij slinken' en 'jullie slinken' worden niet gebruikt, omdat je van personen niet zegt dat ze slinken. Als oude mensen kleiner worden, gebruik je een ander woord dat óók 'kleiner worden' betekent. Welk woord is dat?

Video
Sommige groentes kunnen slinken tijdens het koken. Bij dit recept zie je hoe dat gebeurt met spinazie!

dinsdag 18 november 2014

autoriteit

De Nederlandse autoriteiten hebben goed gehandeld toen afgelopen weekend vogelgriep werd ontdekt in Utrecht. En Guus Hiddink is een autoriteit op het gebied van voetbal.

autoriteit betekent: 'een persoon/instelling die macht heeft of regels opstelt' en 'iemand die veel weet van een onderwerp en daarom ook bekendstaat'
  • De gemeentelijke autoriteiten hebben besloten dat er stoplichten komen op dat drukke kruispunt.
  • In veel landen is een president de hoogste autoriteit.
  • Deze arts is een autoriteit op het gebied van hart- en vaatziekten.

Je kunt ook autoriteit hebben, of autoriteit verliezen. Sommige mensen denken bijvoorbeeld dat Guus Hiddink autoriteit heeft verloren na alle kritiek op de oefenwedstrijden van het Nederlands elftal. Wat betekent autoriteit in dit geval?

Van iemand die de baas speelt, kun je zeggen dat hij/zij autoritair is. Heb jij weleens meegemaakt dat iemand erg autoritair was? Beschrijf die situatie.

De woorden autoriteit en autoritair hebben we uit een andere taal geleend. Welke taal is dat, denk je?

Video
In dit filmpje is goed te zien hoe belangrijk de juiste kleding is voor een autoriteit - en vooral hoe je mensen hiermee voor de gek kunt houden!

dinsdag 11 november 2014

pleiten

Mensen en organisaties kunnen voor allerlei dingen pleiten: voor eenvoudigere belastingregels voor wijn, meer fietsenrekken of voor vuurwerkvrije gebieden bijvoorbeeld.

pleiten betekent: 'iets proberen te bereiken, je wens of mening duidelijk maken en anderen daarvan proberen te overtuigen'

  • De natuurorganisaties pleiten voor een betere natuurverbinding zodat dieren de snelweg veiliger kunnen oversteken.
  • Die partij pleitte vorig jaar al voor minder reclame op tv.
  • Zijn vader heeft bij de gemeenteraad gepleit voor de aanleg van een zebrapad op die drukke weg voor de school.
Pleiten komt ook voor in de uitdrukking 'dat pleit voor hem/haar', bijvoorbeeld: 'Het pleit voor hem dat hij zijn broertje helpt bij zijn huiswerk.' Bespreek samen wat er met deze uitdrukking wordt bedoeld.
In een bepaald beroep wordt pleiten gebruikt in de betekenis 'iemand die ergens van beschuldigd wordt met argumenten verdedigen'. Welk beroep is dat?

Video
De Vlaamse Vereniging van Studenten vindt dat studenten moeten pleiten voor betere voorzieningen. In dit filmpje laten ze zien waarom: als ze níét pleiten voor goed eten, krijgen ze wat je in het filmpje ziet.

dinsdag 4 november 2014

ontketenen



Op de website van de Volkskrant staat deze nieuwskop: 'Foto magere paspop ontketent debat in Engeland.' In bepaalde Engelse winkels zijn de vrouwelijke paspoppen veel dunner dan echte vrouwen. Veel mensen vinden dit niet goed, en laten hun mening horen.

ontketenen betekent: 'laten ontstaan, veroorzaken'
  • De moord op de president ontketende een oorlog.
  • Door roddels te verspreiden wilde de manager een hype rondom de popartiest ontketenen.
  • De drie Nobelprijswinnaars hebben door de uitvinding van de ledlampen een revolutie in de lichttechnologie ontketend.
De betekenis die het werkwoord ontketenen in de voorbeeldzinnen heeft, is een 'figuurlijke' betekenis. Vroeger had ontketenen ook de 'letterlijke' betekenis 'bevrijden van ketenen'. Wat zijn ketenen en waarvoor werden ze gebruikt? Zoek het eventueel op in een woordenboek.

Ontketend komt ook voor in zinnen als: 'PSV kon niets inbrengen tegen een ontketend Ajax' en 'Sven Kramer was ontketend en zette een toptijd neer'. Wat betekenen die zinnen?

Video
Een actie of beweging kan een andere ontketenen, en die weer een volgende, en die wéér een volgende! Kijk maar naar dit grappige filmpje