dinsdag 26 april 2016

aandoenlijk

De Britse prins George heeft een kleine hype ontketend. Foto's van de tweejarige prins, die in een aandoenlijk wit badjasje met zijn naam erop de Amerikaanse president de hand schudt, zijn een hit op de sociale media. (NOS)

aandoenlijk betekent: 'lief, schattig, ontroerend'

  • Kleine kinderen zijn vaak aandoenlijk.
  • Een aandoenlijk beeld op de hoofdstraat van het dorp: een ganzenpaar vergezelde hun pasgeboren kuikens op een van hun eerste uitstapjes buiten het nest.
  • Haar dochter van zeven heeft een aandoenlijk gedichtje geschreven.
Heel in de verte gaat aandoenlijk terug op het werkwoord aandoen zoals in 'kleren aandoen'. Als aandoenlijk teruggaat op aandoen, op welke werkwoorden gaan dan de woorden aantrekkelijk en aanhankelijk terug, denk je?
Wat betekenen aantrekkelijk en aanhankelijk in de volgende zinnen:
- Vind je Justin Bieber aantrekkelijk?
- Mijn kleine broertje is heel aanhankelijk.

Extra
Je verwacht het niet direct, maar ook een robot kan aandoenlijk zijn.

dinsdag 19 april 2016

zwichten


Angela Merkel heeft vrijdag bekendgemaakt dat de Duitse regering toestemming geeft voor een strafrechtelijk onderzoek naar komiek Jan Böhmermann, wegens het beledigen van de Turkse president Erdogan. Merkel zwicht voor de Turkse druk. (Elsevier)

zwichten betekent: 'toegeven aan iets of iemand terwijl je het eerst niet wilde'

  • Ze wilde iets gezonds eten, maar zwichtte toch voor de lekkere taart.
  • Mijn moeder is gezwicht voor een paar dure schoenen.
  • 'Wij zullen niet zwichten voor haat en geweld', roepen veel politici.
Zwichten is een erg oud woord. Het kwam begin 1400 al voor in de betekenis 'tot rust brengen/komen, ophouden'. Welk ander Nederlands werkwoord is denk je van oorsprong een variant van zwichten, als je kijkt naar die oude betekenis?
a. zwiepen
b. zwijgen
c. zinken

Heb jij je weleens laten verleiden om iets te doen terwijl je het eigenlijk niet wilde? Waardoor liet je je overhalen?

Extra

Gisteren kwam in het nieuws dat een rijexaminator (iemand bij wie je je rijexamen doet) mensen tegen betaling heeft laten slagen. Enkele rijschoolhouders hadden hem een paar keer gevraagd om dit te doen (want daar zouden zij zelf ook geld mee verdienen), en uiteindelijk zwichtte hij.

dinsdag 12 april 2016

recreant

Er wordt gezegd dat de organisatie van de marathon van Rotterdam de laatste jaren minder belang hecht aan topprestaties, omdat ze vooral winst wil maken. Recreanten leveren geld op, toplopers kosten geld. (Volkskrant)

recreant betekent: 'iemand die puur voor zijn lol en ontspanning een sport doet'

  • De meeste sportclubs hebben een aanbod voor wedstrijdspelers en voor recreanten.
  • Verrassend genoeg is het clubtoernooi gewonnen door een recreant die nog nooit een training heeft gevolgd.
  • Recreanten op de racefiets nemen zichzelf nogal serieus. Een dure fiets, geschoren benen en vooral geen bel op de fiets.

Recreant heeft ook de algemene betekenis 'iemand die iets voor zijn lol en ontspanning doet in zijn vrije tijd'. De specifiekere betekenis met betrekking tot sport is hiervan afgeleid.
Er zijn drie woorden die samenhangen met recreant in de algemene betekenis: recreëren, recreatie en recreatief.
a. Geef de woordsoort van deze drie woorden.
b. Vul in de tekst hieronder de juiste vormen in op de puntjes.
Buiten de stad is een natuurgebied dat geschikt is voor recr... Je kunt er op allerlei manieren recr...: je kunt er zwemmen, vissen en zelfs kamperen. De ideale plek dus voor wie recr... bezig wil zijn. Er wordt dan ook volop gerecr...

Wat is jouw favoriete recreatieve uitje?

Extra
Recreanten die een marathon lopen, krijgen vaak last van een blessure. Sommige al bij de trainingen, zoals deelnemer Wim.

dinsdag 5 april 2016

sluimeren



De politiek staat deze week in het teken van het Oekraïnereferendum, maar daarnaast zijn politici al bezig met de volgende Tweede Kamerverkiezingen. Bij sommige partijen sluimeren discussies over de indeling van de Tweede Kamer: welke politici zullen de Kamer verlaten, en wie komen er nieuw bij? (NRC.nl)

sluimeren betekent: 'onopvallend aanwezig zijn, stilletjes plaatsvinden'

  • Er sluimerden gevoelens van onvrede onder de bevolking.
  • Het gevaar van economische problemen sluimert nog altijd.
  • Ik heb de mentor verteld over sluimerende conflicten in de klas.
Sluimeren heeft ook de betekenis 'tijdelijk niet actief zijn, buiten werking zijn'. Wat is een sluimerstand?
Van oorsprong betekende sluimeren 'slapen'. Dit zie je nog terug in een andere betekenis van het woord die nu nog voorkomt: 'licht slapen, dommelen, dutten'. Dat doe je bijvoorbeeld als net je wekker is gegaan, als je slaperig op de bank hangt voor de televisie, of als je bijkomt na een operatie onder narcose. Wat is denk je een sluimerwekker, en wat een sluimerkussen?

Extra
Nasluimeren betekent 'nog steeds een beetje aanwezig zijn'. Het komt vaak voor als tegenwoordig deelwoord, bijvoorbeeld: een nasluimerend winterdipje.