donderdag 26 juni 2014

dwangsom

Mensen en organisaties kunnen een dwangsom opgelegd krijgen. Dit heeft niets te maken met een verplicht rekensommetje. Wat betekent het wel?

dwangsom betekent: 'bedrag dat je moet betalen als je niet doet wat de rechter heeft gezegd'

Als je iets hebt gedaan wat niet mag volgens de wet, kun je van de rechter straf krijgen. Zo kan hij je verplichten om een bepaalde taak uit te voeren, of je verbieden ergens te komen (als je daar voor overlast hebt gezorgd bijvoorbeeld).

Om er zeker van te zijn dat je de taak daadwerkelijk uitvoert of echt niet meer naar die plek toe gaat, kan de rechter een dwangsom verbinden aan de straf. Dit is een geldboete die je moet betalen als je je niet aan de opgelegde straf houdt. Het is dus een soort dwangmiddel of dreigement: 'Voer deze taak uit / kom niet naar die plek, want anders moet je geld betalen!'
  •  Overheden hoeven straks niet meer automatisch een dwangsom te betalen als ze niet tijdig de informatie leveren die is gevraagd op grond van de wet.
  •  De borden moeten op 1 juli weg zijn, anders dreigt een dwangsom.
  •  Het dorpscafé heeft een dwangsom opgelegd gekregen nadat buurtbewoners hadden geklaagd over geluidsoverlast na de wedstrijd Spanje - Nederland.

Het woord dwangsom bestaat uit de delen dwang en som. Dwang komt van het werkwoord dwingen, en som betekent hier '(geld)bedrag'. Een som heeft dus niet altijd met een rekenopgave te maken: je kunt bijvoorbeeld ook spreken van een flinke som geld ('een groot geldbedrag').

Extra
Als extraatje toch een filmpje over rekensommen: een grappige sketch over rekenonderwijs uit het tv-programma Koefnoen.



donderdag 19 juni 2014

catacomben

'Met de ogen dicht werd Bruno Martins Indi door de medische ploeg op een brancard naar de catacomben afgevoerd'; '"Australië speelde vol op de aanval.", zei Wesley Sneijder in de catacomben in Porto Alegre.' Waar kun je die catacomben eigenlijk vinden?

catacomben betekent: 'ruimte onder de tribune van een stadion'

Als voetballers na hun wedstrijd het veld verlaten, gaan ze de catacomben in. Dat zijn de gangen en andere ruimtes die zich onder de tribunes waar de toeschouwers zitten bevinden. Journalisten staan hen daar vaak op te wachten voor een interview.

Catacomben is het meervoud van catacombe. Dit is een erg oud woord, dat al voorkwam in het oude Rome. Het was daar een onderaardse gang met graven erin, met name van de eerste christenen. Vaak ging het om hele tunnelstelsels, die eruitzagen als doolhoven.

Overblijfselen van deze catacomben zijn nog op verschillende plaatsen te vinden en te bezoeken; bijvoorbeeld in Parijs en Rome. En in de Nederlandse plaats Valkenburg zijn de catacomben van Rome nagemaakt!

In de moderne 'stadionbetekenis' wordt altijd het meervoud catacomben gebruikt.

Extra
Je hoeft niet per se naar Rome te gaan om de catacomben te zien: je kunt er ook een kijkje in nemen via Google Street View! En ook in deze fotoreportage zie je hoe het er van binnen uitziet – best griezelig af en toe, met al die doodshoofden ...

donderdag 12 juni 2014

heroïsch


'Na een heroïsch gevecht wist de tennisser het grandslamtoernooi te winnen.' Het woord heroïsch komt regelmatig voor in de sport. Je zult het waarschijnlijk ook tegenkomen in berichten over het WK voetbal dat vanavond begint. Wat wordt er precies mee bedoeld?

heroïsch betekent: 'heldhaftig, indrukwekkend'

Als een wedstrijd, gevecht of overwinning heroïsch was, dan is er hard gevochten voor een goed resultaat, op een manier die indruk maakte op veel mensen - vaak is het een gebeurtenis die ze nog lang onthouden.
  • Vroeger was een marathon uitlopen iets heroïsch, maar tegenwoordig lukt dat zo veel mensen dat het niet meer zo bijzonder is.
  • De overwinning van Stefan Groothuis op de Olympische Spelen zal de boeken in gaan als een heroïsch moment.
  • De spannende wedstrijd eindigde met een heroïsche overwinning voor de thuisploeg.
Je herkent in heroïsch misschien ook het Engelse woord hero, dat 'held' betekent. Dat is niet vreemd, want heroïsch verwijst oorspronkelijk naar de helden (zoals Hercules) of gedichten over helden uit de Klassieke Oudheid.

Extra
Bij het tennistoernooi Roland Garros in Parijs waren vorige week spectaculaire wedstrijden en overwinningen te zien - bijvoorbeeld in de vrouwenfinale. In dit filmpje zie je een paar heroïsche momenten.

donderdag 5 juni 2014

stramien

Het woord stramien heeft oorspronkelijk iets te maken met het weven van stevige draden (zie de afbeelding), maar tegenwoordig wordt het vooral in een figuurlijke betekenis gebruikt. Weet jij wat er wordt bedoeld met de zin 'De lessen Frans verlopen volgens een vast stramien'?

stramien betekent: 'vast patroon, steeds op dezelfde manier verlopende opbouw'

Een stramien is een vaste opbouw of vast verloop van iets. Je ziet het woord vaak in de combinatie volgens een vast stramien. Als de lessen Frans volgens een vast stramien verlopen, wil dat zeggen dat de lessen steeds op dezelfde manier zijn opgebouwd – bijvoorbeeld eerst een stuk theorie uit het boek, daarna zelfstandig opdrachten maken en tot slot de opdrachten klassikaal bespreken.
  • Het Nederlands elftal speelde volgens een vast stramien, waardoor de wedstrijd best saai was om naar te kijken.
  • De liedjes van die band hebben altijd hetzelfde stramien.
  • Bij de meeste diëten moet je volgens een vast stramien eten.
Stramien komt uit de weefkunst. Het is daar een met stevige draden geweven patroon, dat gebruikt kan worden als ondergrond voor borduurwerk. Die betekenis komt nog steeds voor, maar is in het dagelijkse taalgebruik minder gebruikelijk dan de figuurlijke betekenis.

Extra
Zaken die op het eerste gezicht ingewikkeld lijken, zoals de vergaderingen in de Tweede Kamer, worden vaak een stuk duidelijker als je ziet dat ze volgens een vast stramien verlopen. In dit filmpje zie je bijvoorbeeld dat in Tweede Kamervergaderingen steeds vaste volgordes van werkzaamheden en dezelfde woordkeuzes worden aangehouden.