donderdag 20 december 2012

apocalyps


Al een hele tijd hoor of lees je berichten over het einde van de wereld: dat zou morgen plaatsvinden. De geruchten hebben iets te maken met de kalender van de Maya's (een volk uit Midden-Amerika), die op 21 december 2012 zou ophouden. Er is allemaal niets van waar, maar toch zijn er veel mensen die erin geloven.
Het einde van de wereld, of de voorspelling daarvan, wordt met een moeilijk woord apocalyps genoemd. Apocalyps was oorspronkelijk de Griekse titel van het laatste boek van de Bijbel, dat in het Nederlands Openbaring van Johannes (of kortweg Openbaring) heet. Hierin beschrijft Johannes zijn visioenen over het einde der tijden. 

apocalyps (spreek uit: a-poo-ka-líps) betekent: het einde van de wereld, of de voorspelling daarvan

Het bijbehorende bijvoeglijk naamwoord is apocalyptisch; dat betekent meestal zoiets als 'rampzalig' of 'onheilspellend'. 
  • De film die ik laatst zag, riep een apocalyptische spanning op. 
  • Sommige Europese leiders schetsen apocalyptische scenario's als de euro wordt opgeheven.
De bekende film Apocalypse Now uit 1979 gaat niet over het eind van de wereld, maar over de oorlogen in Vietnam en Cambodja. Die werden door veel mensen ook als apocalyptisch ervaren.

donderdag 13 december 2012

pavlovreactie

Ivan Pavlov (1849-1936)
De kat die aan komt rennen en om je benen draait als je het blik voer uit de kast pakt, de hond die gaat kwispelen als je in de richting van de gang loopt ... Zomaar twee voorbeelden van iets heel herkenbaars: dieren leiden uit de handelingen van hun baasje af wat er gaat gebeuren. Ze reageren automatisch, zonder er bewust over na te denken. Zo'n reactie of zulk gedrag wordt vaak een pavlovreactie (of pavlovgedrag) genoemd.

pavlovreactie betekent: een automatische reactie op een vast terugkerende handeling

Ook over mensen wordt weleens gezegd dat ze last hebben van pavlovreacties. Zo zijn er mensen die roepen dat alle moslims het land uit moeten zodra ze een nieuwsbericht over allochtonen lezen.
  • Als een linkse politieke partij een voorstel doet, komt er vrijwel altijd een pavlovreactie van een rechtse partij.
  • Mijn vader met zijn pavlovreacties: als ik wil uitgaan, denkt hij meteen dat alles misgaat. Terwijl ik pas één keer zonder licht heb gefietst!
Extra
Het woord is genoemd naar Ivan Pavlov, een Russische onderzoeker. Begin twintigste eeuw ontdekte hij zulk gedrag bij honden: als ze een aantal keren het geluid van een bel hadden gehoord op het moment dat ze eten kregen, dachten ze vervolgens elke kéér als ze de bel hoorden dat ze eten kregen. Ze gingen dan al kwijlen bij het horen van de bel, ook als er geen eten kwam.
In dit filmpje wordt dat enigszins belachelijk gemaakt.

donderdag 6 december 2012

budget

Elke school heeft af en toe nieuwe spullen nodig, zoals lesmateriaal en computers. Dat kost geld, en een school heeft natuurlijk niet eindeloos veel geld. Daarom is voor zulke dingen een maximumbedrag afgesproken; dat is het budget. Er wordt bijvoorbeeld bekeken hoeveel geld er in het schooljaar 2012-2013 aan computers mag worden uitgegeven. Na dat jaar wordt bekeken of er voor 2013-2014 misschien een ander bedrag moet worden afgesproken.

budget (spreek uit: 'budzjèt') betekent: 'geld dat je ergens aan mag of kunt uitgeven'

Niet alleen scholen hebben budgetten, ook gemeentes, bedrijven, enz. En als je kleedgeld krijgt, kun je dat ook een budget noemen: je mag dan per maand bijvoorbeeld 50 euro aan kleren besteden.
  • De school heeft het budget voor nieuwe computers al opgemaakt.
  • Volgens de gemeente is er geen budget voor een rotonde.

Extra
Het woord budget wordt soms ook op een andere manier gebruikt: een budgethotel is bijvoorbeeld een heel goedkoop hotel. Budget wordt dan op z'n Engels uitgesproken ('bùdzjet').

Het Hans Brinker Budget Hotel in Amsterdam staat bijvoorbeeld niet erg goed bekend, maar uit dit filmpje blijkt dat ze daar ook wel een beetje trots op zijn.