stereotype

Het nieuws over Zwarte Piet was de afgelopen dagen niet te missen. Er zijn mensen die vinden dat de traditie rondom de knechten van Sinterklaas racistisch oftewel beledigend is. De Pieten doen aan de slavernij denken. Een speciale onderzoeksgroep gaat nu onderzoeken of Zwarte Piet daadwerkelijk een racistisch stereotype is.

stereotype betekent: 'vaststaand beeld; (menselijke) figuur met vaste, kenmerkende eigenschappen'

Zwarte Pieten zien er niet allemaal exact hetzelfde uit, maar zijn toch allemaal te herkennen als Zwarte Piet. Dat komt doordat elke Zwarte Piet enkele herkenbare uiterlijke kenmerken en eigenschappen heeft: een zwart gezicht, zwarte krullen, een platte muts/pet met een veer, een speciale outfit (jas en pofbroek) en qua karakter vrolijk, speels en een beetje dommig. Dat vaststaande beeld van Zwarte Piet, dat iedereen op min of meer dezelfde manier in zijn hoofd heeft, kun je een stereotype noemen.

Er zijn veel beroepen en bevolkingsgroepen waarbij mensen een stereotype in gedachten hebben. Vaak is het een overdreven beeld dat in werkelijkheid nooit voor iedereen binnen zo'n groep kan kloppen en daardoor beledigend is. Het gaat meestal niet alleen om uiterlijke kenmerken, maar vooral ook om eigenschappen en gewoontes. Een bekend beeld van ambtenaren is bijvoorbeeld dat ze lui zijn en op hun werk niet veel meer doen dan koffie drinken.

Naast het zelfstandig naamwoord stereotype bestaat ook het bijvoeglijk naamwoord stereotiep, dat 'vast, onveranderlijk, clichématig' betekent.

• Het stereotiepe beeld van een nerd is een jongen met een brilletje die weinig aandacht heeft voor sociale contacten.
• In zijn verhalen komen altijd stereotiepe formuleringen terug.
• Het domme blondje is een bekend stereotype.

Extra
In films, toneelvoorstellingen en reclames worden vaak bewust bekende stereotypen gebruikt, zodat de personages goed herkenbaar zijn voor het publiek. Dit Engelstalige filmpje gaat daarover.