sjoemelen

Verschillende autobedrijven hebben gesjoemeld met de software waarmee de milieuvriendelijkheid van hun auto's wordt getest; daardoor leken die auto's schoner dan ze eigenlijk zijn.

sjoemelen betekent: 'oneerlijk doen, knoeien (met gegevens)'

• Doordat de jury van de talentenjacht sjoemelde met de uitslag, won uiteindelijk iemand die zeker niet de beste was.
• De wetenschapper werd ontslagen omdat hij had gesjoemeld met de onderzoeksresultaten.
• Ook bij Nederlandse autofabrikanten is weleens sprake van gesjoemel met testgegevens.

Iemand die ergens mee sjoemelt, zorgt ervoor dat bepaalde gegevens, cijfers of resultaten niet helemaal meer kloppen; vaak is dat strafbaar. Grote bedrijven en banken worden soms betrapt op sjoemelen. Er is ook een ander, wat officiëler woord hiervoor; weet jij welk woord dat is? Het begint met fr-.
Uit welke taal denk je dat sjoemelen komt: het Engels, het Duits of het Frans? (Hint: aan die taal danken we ook schnitzel en roetsjen.)

Video
In allerlei sectoren wordt weleens gesjoemeld; een paar jaar geleden bijvoorbeeld in de vleesindustrie. Het kritische tv-programma Zembla maakte daar een reportage over; er is ook een voorfilmpje van.

onstuimig

Dinsdagochtend op Nu.nl: "Prinsjesdag 2015 wordt onstuimig, in elk geval als het over het weer gaat, melden de weerdiensten."

onstuimig betekent: 'heftig, stormachtig, wild'

• Het midden van het land had te maken met onstuimig weer: bomen vielen om door de harde windstoten en kelders liepen vol door de hevige regenval.
• Vanwege een onstuimige zee mocht het schip niet vertrekken.
• Die film gaat over de onstuimige liefde tussen een prinses en een arme boerenzoon.

Onstuimig kan gaan over het weer, maar bijvoorbeeld ook over een relatie of iemands karakter of een sfeer die ergens heerst. Stel dat het kalm weer zou zijn, hoe zou Prinsjesdag dan toch nog onstuimig kunnen worden?
Het tegenovergestelde van onbeleefd is beleefd, en tegenover onjuist staat juist. Maar tegenover onstuimig staat niet stuimig. Lees het verhaal op de website van Onze Taal en leg kort uit hoe dat komt. Welk ander woord dat begint met on- heeft ook geen 'tegenhanger' zonder on-?

Video
Onstuimig is een populair woord in weerberichten. Je weet dan direct dat je beter niet in het bos kunt gaan wandelen en dat je niet kunt barbecueën.

blameren

"Het Nederlands Elftal blameert zichzelf met een 3-0 nederlaag in Turkije en heeft deelname aan het Europees Kampioenschap in Frankrijk niet meer in eigen hand", meldde de krant NRC na de wedstrijd van afgelopen zondag.

(zich) blameren betekent: 'een prestatie leveren om je voor te schamen' of 'iemand anders te schande maken'

• De minister heeft zich flink geblameerd met die uitspraak.
• Hij blameerde de hele familie met zijn brutale gedrag.
• De leerlingen blameerden de stagiair tijdens zijn les.

Er bestaan twee zelfstandige naamwoorden die passen bij het werkwoord blameren. Vul deze woorden aan in de zinnen hieronder. Gebruik eventueel een woordenboek.
- Nederland is al bijna uitgeschakeld voor het EK. Wat een bl….!
- Hij heeft er alles aan gedaan om het een succes te laten worden. Hem treft geen enkele bl…!
Welk Engels werkwoord met de betekenis 'beschuldigen, verwijten' lijkt op blameren? 

Video
Op tv blameren presentatoren zich soms door zich te verspreken of er zomaar iets uit te flappen. Deze 'bloopers' worden vaak via het internet verspreid. Vorige week gebeurde dat met dit filmpje van een RTL-weervrouw. (Pas op: lelijke woorden.)

passant

Bij de Piekschool in Wageningen is vrijdag het startsein gegeven voor de veiligheidscampagne 'De scholen zijn weer begonnen'. De actie is gericht op ouders, buurtbewoners en passanten in de schoolomgeving. De bedoeling is dat iedereen er in het verkeer rekening mee houdt dat alle kinderen weer naar school gaan.

passant betekent: 'voorbijganger, iemand die ergens langskomt' óf 'iemand die ergens voor korte tijd verblijft'

• Een passant zag het ongeluk gebeuren en belde direct 112.
• De journalist vroeg passanten op straat om hun mening.
• In het hotel logeren vooral passanten; mensen die langer blijven, verblijven in het bungalowpark dat erachter ligt.

Het woord passant is ontstaan uit het Franse werkwoord passer, dat 'voorbijgaan' betekent. Wat is het Nederlandse werkwoord dat hierop lijkt?
Wat betekenen de uitdrukkingen passé zijn en en passant in de volgende zinnen?
- Een mobieltje dat je moet openklappen is zó passé!
- Mijn broer vertelde en passant dat hij ging trouwen.

Video
Passanten zijn vaak belangrijk voor politieonderzoek: als er een ongeluk is gebeurd of een misdaad is gepleegd, kunnen mensen die in de buurt waren de politie helpen door te vertellen wat ze hebben gezien. In dit nieuwsitem zie je hoe vorig jaar een 'passantenonderzoek' werd gedaan in Velp.