afgunst

"Nederland en andere landen hebben Syrische diplomaten het land uit gezet om hun afgunst over het bloedbad te laten blijken." Dat schreef de Volkskrant gisteren. Kun jij zien wat er mis is met die zin?
Het gaat om het woord afgunst. Er had iets anders moeten staan, zoals afschuw, afkeer of afkeuring. Want:

afgunst betekent: 'jaloezie'

Natuurlijk is niemand jaloers op het bloedbad. Wie jaloers is, gunt een ander iets niet, of wil het juist zelf hebben, of allebei. Dat past niet bij de vreselijke moorden in Syrië.

Als je goed naar het woord afgunst kijkt, kun je een beetje zien wat het letterlijk betekent: af betekent hier 'niet', en gunst komt van gunnen: 'iemand iets niet gunnen', dus. Een paar voorbeelden:

• Dat Nederlanders bij een voetbaltoernooi zo anti-Duits zijn, is pure afgunst. (Het is jaloezie: ze zijn jaloers dat Duitsland zo vaak kampioen wordt.)
• De banden van zijn nieuwe Audi bleken lek gestoken te zijn door de afgunstige buurman. (De buurman was jaloers; hij misgunt de ander zijn dure auto, oftewel: hij gunt de ander die auto niet.)

Of was de afgunstige buurman ook anti-Duits? (foto: Clicktrack)

Extra

Er zijn mensen die luxaflex 'de jaloezieën' noemen. Dat woord heeft te maken met jaloezie in de betekenis 'afgunst, het jaloers zijn'. Die naam werd namelijk in de vijftiende eeuw in Italië gegeven aan tralies van hout of ijzer die vrouwen uit het zicht hielden van voorbijlopende mannen (zie de Etymologiebank).

talud

Een auto die van het talud is gereden wordt omhooggetakeld. (foto: Michel van Bergen)

Slecht nieuws voor de fans van Zanger Rinus: zijn concerten met Pinksteren gaan niet door. Hij is laatst gewond geraakt bij een auto-ongeluk en moet daar nog van herstellen.
Wat voor ongeluk? De chauffeur van Rinus nam de bocht te ruim en ze reden van de weg af. Ze kwamen op de schuine kant langs de weg tot stilstand. Die schuine kant heet talud, wat ook wel als taluud wordt geschreven – zoals in De Telegraaf.
Er zijn veel taluds in Nederland: je ziet ze vooral langs (verhoogde) wegen en spoorwegen, langs dijken, etc. Een talud is vaak bedekt met gras, maar ook hard materiaal komt veel voor: asfalt of basalt bijvoorbeeld.

talud (spreek uit: ta-luut) betekent: schuine helling langs een weg, een dijk, etc.

Het woord talud kan bijvoorbeeld zo gebruikt worden:

• Op het talud langs de spoorlijn zagen we paarden grazen. 
• Het talud van de dijk moet geregeld onderhouden worden. 

Extra

De officiële spelling is talud. Maar in het Witte Boekje, een spellinggids van het Genootschap Onze Taal, wordt ook taluud goedgekeurd.

bureaucratie

Bureaucratie: héél véél papierwerk.

Vind je het ingewikkeld om een ID-kaart aan te vragen? Of om je ergens voor in te schrijven? Wacht maar tot je ooit in het buitenland gaat studeren of werken, of een huis wilt kopen. Dan krijg je pas echt te maken met bureaucratie.

Bureaucratie heeft te maken met (te) veel regels en papierwerk (formulieren invullen en opsturen). Woordenboeken geven er vaak ambtenaren (mensen die bij de overheid werken) de schuld van, maar bureaucratie komt niet alleen bij de overheid voor. Je komt het in alle grote organisaties tegen.

bureaucratie (spreek uit: buu-roo-kraa-(t)sie) betekent: 'systeem met (te) veel en ingewikkelde regels'

Bureaucratie, bureaucratisch en bureaucraat kunnen bijvoorbeeld zo gebruikt worden:

• In veel landen is bureaucratie een vorm van werkverschaffing. (Doordat er veel ingewikkelde regels zijn, levert dat werk op voor veel mensen: ze hebben een baan omdat het systeem zo moeilijk in elkaar zit.)
• Geert Wilders heeft het vaak over de 'Brusselse bureaucraten'. (Hij vindt dat de ambtenaren van de Europese Unie overal regels voor willen maken zodat alles onnodig complex wordt.)
• Veel mensen die in een ander land willen gaan wonen of werken, worden gek van het bureaucratische gedoe. (Alles is lastig en duurt lang doordat ze veel moeten regelen bij allerlei instanties in dat land.)

Extra

De overheid probeert de 'regeldruk' te verminderen: door regels te schrappen, samen te voegen of te vereenvoudigen, worden procedures minder bureaucratisch. Sommige gemeentes hebben zelfs een meldpunt voor 'last van de overheid'.

sober

Is jouw lokaal ook zo sober ingericht?

• De herdenking van de vuurwerkramp in Enschede zal, net als vorig jaar, sober zijn.
• Een woonstijl, met veel grijstinten, die zich het best laat omschrijven als sober en stoer.
• Monniken en nonnen stonden bekend om hun soberheid.

Als je die zinnen leest, kun je dan al raden wat sober betekent? Eén tip: het is niet hetzelfde als somber. Somber betekent 'bedroefd, donker'. Sober is minder negatief, omdat iemand of iets het meestal juist expres is.


sober betekent: 'eenvoudig, simpel, zonder luxe'


De zinnen hierboven betekenen dus:

• De herdenking van de vuurwerkramp zal eenvoudig zijn, terughoudend, niet groots opgezet.
• Een woonstijl die zich laat omschrijven als zonder luxe, eenvoudig, rechttoe-rechtaan.
• Monniken en nonnen waren bekend om hun eenvoud, hun gematigdheid.

Extra
In het Latijn betekende sobrius behalve 'matig, verstandig' ook 'niet dronken', oftewel 'nuchter'. Dat is de betekenis die sober in het Engels meestal heeft, bijvoorbeeld in het nummer Sober van Pink.

botvieren

Je eetlust botvieren ...

Woede, vreugde, lust: allemaal dingen die je kunt botvieren. Botvieren? Dat is een heel raar woord. Met wat voor bot heeft het te maken? En hoe kan vieren nou ooit bij woede passen?

Dat het zo'n raadselachtig woord is, komt doordat het een oude zeilterm is. Vieren is hier niet 'feestvieren', maar 'loslaten, laten gaan', zoals je een touw kunt laten vieren (laten lopen, door je handen laten gaan). En bot is hier het uiteinde van het touw. Botvieren is dus: 'helemaal laten gaan'. Het wordt tegenwoordig alleen nog maar figuurlijk gebruikt:

• Wil je je eetlust botvieren? Ga dan eens op all-in-vakantie naar Turkije. (Om vreselijk veel te eten.)
• Graffiti is voor sommige mensen een manier om hun creativiteit bot te vieren. (Ze kunnen zich helemaal laten gaan.)
• Ongeveer vijftig 'fans' van de verliezende voetbalclub hebben hun woede botgevierd op bushokjes en etalageruiten.(Ze hebben zich erop uitgeleefd, oftewel: het glas stukgeslagen.)

botvieren betekent: 'uitleven, laten gaan, de ruimte geven'

Extra
Bot en vier staan in een zin vaak niet naast elkaar:

• Hij viert zijn eetlust bot. (Niet: 'Hij botviert zijn eetlust.')
• Hij heeft zijn eetlust botgevierd. (Niet: 'gebotvierd'.)
• Hij durft zijn eetlust bot te vieren. (Niet: 'te botvieren'.)